دعاوی خانوادگی به آن دسته از دعاوی گفته میشود که راجع به امر ازدواج و زناشویی یا ناشی از آن باشد. دعاوی خانوادگی میتواند حاکم بر روابط افراد خانواده (شوهر، زن، فرزند، پدر، و مادر) و یا امور مالی مرتبط با آن (مانند مهریه و نفقه همسر و اقارب) باشد. با توجه به اینکه متأسفانه به دلیل ناهنجاریهای اجتماعی فعلی در کشور، اختلافات خانوادگی و مسائل حقوقی پیرامون آن یکی از شایعترین دعاوی حقوقی و از مسائل مبتلابه مردم میباشد، داشتن اطلاعات تخصصی و دانش مربوط به حقوق خانواده، لازم و ضروری به نظر میرسد. در خصوص دعاوی خانوادگی باید به موارد زیر توجه خاص نمود:
- منشأ دعاوی خانوادگی عموماً در عقد نکاح است. بنابراین اگر در همان بدو ازدواج مسائل مربوط به حقوق خانواده مورد توجه قرار گیرد، بسیار راهگشا خواهد بود. به این مسائل در مشاوره قبل ازدواج پرداخته میشود.
- وکلا به دلیل دستمزدی که دریافت می نمایند، تلاش می کنند که مراجعان خود و خصوصاً خانم ها را ترغیب به طرح دعوی نمایند. بدون اینکه اطلاعات کامل به ایشان بدهند و یا منافع واقعی شان را مورد توجه قرار دهند. واضح و مبرهن است که وکلا قشر مناسبی برای مشورت در امور خانوادگی نیستند.
- طرح دعاوی خانوادگی نیاز به اشراف کامل بر مسائل خانوادگی دارد. چه بسا طرح دعوی در ظاهر برای احقاق حقوق خواهان باشد، ولی در واقع هزینههای جانبی را تحمیل نماید که نهایتاً موجب زیان شود.
- دعاوی خانوادگی به صور مختلف حقوقی، کیفری، یا غیر قضایی قابل طرح میباشند. انتخاب روش طرح دعوی باید هوشمندانه و مبتنی بر شرایط خاص خانوادگی باشد.
- طرح دعاوی خانوادگی معمولاً پیچیده و زمانبر میشوند. قسمت قابل توجهی از این دعاوی خانوادگی با مذاکره و گفتگو قابل حل هستند. بنابراین قبل از هر اقدام توصیه میشود با یک مشاور خانواده مجرب مشورت شود.
- از آنجا که هزینه اخذ وکیل بسیار بالا است، و زوجین و خصوصاً خانمها معمولاً آشنایی کافی با روند کار ندارند، عملاً ممکن است از طرح دعاوی خانوادگی و احقاق حقوق خود منصرف میشوند. در حالی که به راحتی میتوانند از خدمات بسیار ارزانتر و حتی رایگان مراکز مشاوره یا واحد ارشاد و معاضدت قوه قضائیه استفاده نمایند. قانون جهت تسهیل امور در دعاوی خانوادگی، بعضاً افراد را از هزینه دادرسی و الصاق تمبر نیز معاف کرده است.
- هدف از طرح دعاوی خانوادگی، حل اختلافات و تأمین حقوق افراد است. اخذ وکیل و پرداخت هزینه چند میلیونی به وی، ضمن تحمیل هزینههای غیر ضروری، عملاً تبدیل به مانعی برای صلح و سازش و حل سریع، مسالمتآمیز، و بدون هزینه جانبی دعاوی خانوادگی میشود.
- همواره در دعاوی خانوادگی توالی زیر باید رعایت شود:
- ابتدا با گفتگو سعی بر حل اختلافات خانوادگی شود.
- در صورت عدم حصول توافق به یک مشاور خانواده مراجعه شود.
- نهایتاً در صورت عدم حل اختلاف، با راهنمایی مشاور ارائه دادخواست به دادگاه برای طرح دعوی خانوادگی شود.
.
روابط زناشویی و خانوادگی روابطی است که تقریباً همگان یا در آن شرکت دارند یا در آینده شرکت خواهند داشت. طبیعتاً زمانی که این نوع از رابطه میان افراد کثرت مییابد، وجود اختلال، مشکل، اختلاف، و دعوی نیز بیشتر خواهد شد.
دعاوی خانوادگی مهم قابل طرح در مراجع قضایی عبارتند از:
اثبات زوجیت | نفی زوجیت |
فسخ نکاح | ابطال نکاح |
الزام به ثبت ازدواج | الزام به ثبت طلاق |
الزام به ثبت رجوع | اذن ازدواج |
تجویز ازدواج مجدد | طلاق |
حضانت طفل و سلب حضانت | اعسار |
استرداد هدایای نامزدی | مطالبه نفقه و ترک انفاق |
مطالبه اجرت المثل (نحله) | الزام به تمکین |
استرداد جهیزیه | مطالبه مهریه |