هنگامی که مردی فوت مینماید، ماترک یا اموال او بر اساس موازین قانونی بین وراث تقسیم می شود. حال ممکن است همسر و فرزندان او به مشقت افتند. در چنین مواردی خانمها مهریه خود را به عنوان دین شوهر متوفی مطالبه مبنمایند و مانع تقسیم ماترک بین سایر وراث میشوند. اما دریافت مهریه پس از تقسیم ماترک شوهر چگونه است؟
پاسخ در قالب طرح سوال
پرسشگر:
من در مورد دخترم چند سوال داشتم. دخترم که الان ۲۷ سال دارد، ۳ سال پیش ازدواج کرد. تقریبا یک سال قبل شوهرش در یک حادثه رانندگی فوت کرد. پس از فوت داماد، خانواده وی مبلغی را بابت سهمالارث به دخترم دادند. گرچه مبلغی که دادند از سهمالارث قانونی دخترم کم‌تر بود اما به هر حال ما مخالفتی نکردیم. اما بعدها مشکلاتی پیش آمد و به آن‌ها گفتیم که سهمالارث قانونی را بدهند. ورثه دامادمان قبول نکردند. چند وقت پیش در جایی خواندم که زن می‌تواند مهریه‌اش را از میراث شوهر فوت‌کرده‌اش بگیرد. این مساله را از چند فرد مطلع پرسیدم و آن‌ها تایید کردند. فقط گفتند که چون میراث تقسیم شده و سهمالارث همه نیز پرداخت شده دیگر نمی‌توان مهریه را مطالبه کرد. در این مورد می‌خواستم راهنمایی کنید؟ آیا با توجه به این‌که دخترمان سهمالارث پرداختی را قبول کرده و آن موقع هیچ ادعایی هم نسبت به مهریه نکرده است، ما می‌توانیم مهریه را دریافت کنیم؟
وکیل:
آیا اطلاع دارید که سهمالارث داماد با تشریفات قانونی تقسیم شده است یا نه؟ یعنی آیا ورثه هم اکنون مالک قانونی سهمالارث شده‌اند یا این‌که هنوز تشریفات قانونی انجام نشده است؟ همچنین آیا دخترتان فرزندی دارد؟
پرسشگر:
فکر می‌کنم مراحل قانونی را در این مورد انجام داده‌اند. چون خانه دامادمان را پدرش فروخته است. دخترم صاحب فرزند نیست.
وکیل:
در پاسخ به سوال‌تان باید عرض کنم که زن می‌تواند مهریه خود را از ماترک شوهر مطالبه کند مگر این‌که زن از دریافت مهریه خود انصراف داده و به عبارتی دین شوهر را نسبت به خود ساقط کند. اگر زن به موقع تقسیم ارث، مهریه خود را مطالبه نکرده و سهمالارث خود را دریافت کند، این بدین معنا نیست که از مهریه خود گذشت کرده است. یعنی این‌که سکوت به معنای رضایت و بخشیدن مهریه نیست. اما اگر زن صراحتا از دریافت مهریه خود بگذرد و ذمه شوهر را نسبت به مهریه ساقط کند، دیگر نمی‌تواند مهریه خود را دریافت کند. به بیان ساده‌تر اگر دختر شما در موقع تقسیم ماترک هیچ سخنی در مورد مهریه نگفته و سکوت کرده است، می‌تواند مهریه خود را از ماترک شوهر متوفی‌اش دریافت کند. اداره حقوقی قوه قضاییه در این مورد نظریه‌ای دارد. از این اداره پرسیده شده است که:«زوجه درحین تقسیم ماترک ادعایی نسبت به تقاضای مطالبه مهریه خود ننمود و تقسیم ماترک انجام شد. در دادگاه یا خارج از دادگاه سهمالارث زوجه نیز به وی تسلیم گردید. اکنون سوال اینجاست که بعد ازعملیات یا اقدامات فوق زوجه می‌تواند تقاضای مطالبه مهریه کند یا این‌که سکوت وی در آن زمان به منزله اسقاط ضمنی مهریه خود است؟ آیا سپری شدن زمان مدید می‌تواند مثبت سقوط مهریه باشد؟ آیا اسقاط یک حق ایجاد شده به صورت رسمی (نکاحیه) مستلزم اسقاط به نحو رسمی است یا سکوت حکایت از سقوط دارد؟» این اداره نیز پاسخ داده است: «با توجه به تصریح ماده ۲۴۹ قانون مدنی صرف سکوت اجازه یا تنفیذ معامله محسوب نمی‌شود و بر سکوت اثر حقوقی مترتب نیست. به عبارت دیگر اصل، عدم اعتبار سکوت است و در فرض پرسش صرف سکوت زوجه درهنگام تقسیم ترکه وعدم مطالبه مهریه به معنای اسقاط حق خود وابراء ذمه سایر وراث نیست مگر آن‌که محفوف به قرائنی باشد که امری موضوعی است وتشخیص آن برعهده مرجع رسیدگی‌کننده است.» بنابراین با توجه به موارد فوق حق دختر شما نسبت به مطالبه مهریه ساقط نشده است. در حقوق سکوت علامت رضایت نیست.
پرسشگر:
برای دریافت مهریه چه کار باید بکنیم؟
وکیل:
بهترین کار توافق با خانواده داماد است. زیرا اقدام قضایی مستلزم صرف وقت و هزینه است. اگر توافق حاصل نشد دخترتان می‌تواند به دادگاه خانواده مراجعه و دعوی مطالبه مهریه از ماترک شوهر متوفی را مطرح کند. برای این کار باید دادخواست تنظیم و دعوی به طرفیت ورثه متوفی یعنی پدر و مادر دامادتان تنظیم شود. ضروری است برخی مدارک از جمله برگه انحصار وراثت نیز به دادخواست پیوست شود. این دعوا مالی است و نیاز به پرداخت هزینه دادرسی دارد مگر این‌که دخترتان از طرف دادگاه ناتوان از پرداخت هزینه دادرسی شناخته شود.
