1- تلاش در راه رفاه خانواده:
خداوند رزاق و رحیم در قرآن کریم میفرمایند:
«مردان و زنان بیهمسر خود را همسر دهید،... اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بینیاز میسازد، خداوند گشایش دهنده و آگاه است.» (1)
پیامبر اکرم صلیالله و علیه واله وسلم میفرمایند:
«بی همسرانتان را همسر دهید ، زیرا خداوند در پرتو ازدواج، اخلاق آنان را نیکو میگرداند و رزق و توان مالی آنها را وسعت میدهد، و بر مروّت و ارزشهای انسانیشان میافزاید.» (2)
امیر مومنان علیعلیهالسلام میفرمایند:
«خداوند متعال روزی همه را تضمین کرده و قوت آنان را معین ساخته ... هر کس زنده باشد، روزیاش بر اوست و هر کس بمیرد، بازگشتش به سوی اوست...»(3)
اما رضا علیهالسلام در رابطه با تلاش مرد در راه رفاه خانواده میفرمایند:
«کسی که از راه حلال برای رفاه خانوادهاش تلاش میکند، همانند مجاهدی است که در راه خدا جهاد میکند.» (4)
با توجه به دستور الهی و کلام نورانی معصومین (علیهمالسلام) باید به این نکته دقت داشت که نفقه زن بر شوهر واجب است، یعنی قانوناً و شرعاً مرد موظف است کلیه مخارج خانواده از قبیل خوراک، پوشاک، مسکن، دارو و درمان و... را تامین نماید و در صورت امتناع یا کوتاهی ایشان، شرعاً و قانوناً مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.
بنابراین مرد خردمند و آیندهنگر و با تدبیر، حساب دخل و خرج خانواده را به طور دقیق میکند. اشیاء و لوازم زندگی را نسبت به لزوم و احتیاج درجهبندی میکند. حوائج ضروری زندگی مانند خوراک و پوشاک را بر سایر چیزها مقدم میدارد و کار و شغلش، کمال جدیّت و تلاش را دارد و مقداری از درآمدش را برای حوادث ناگهانی روزگار از قبیل بیماری و ... کنار میگذارد. در کار و زندگیاش اعتدال و قناعت را در نظر دارد و از هر گونه اسراف و تبذیر خودداری میکند. و همه سعی و تلاشش این است که با توکل بر خدا، از راه حلال و در حدّ توان و اعتدال، وضع اقتصادی خانواده را بهتر کند.
2- نظافت و آراستگی:
نظافت و تمیزی از ارکان زندگی انسان است، که حیات و لذت بردن از حیات، بستگی به آن دارد. نظافت در خانه، کوچه، بازار، اداره و مغازه ضروری و اجتنابناپذیر است. نظافت با خوردن، آشامیدن، پوشیدن و حتی نفس کشیدن انسان ارتباط دارد.
در نظام آفرینش، خداوند متعال همه موجودات را زیبا آفرید ، خصوصاً انسان که گل سر سبد خلقت است زیباتر. در بین انسانها خداوند سبحان خلقت زنان را نسبت به مردان زیبا پسندتر و نظافت دوستتر آفریده است.
پیامبر اسلام صلیالله علیه و اله وسلم میفرمایند:
«هر چه میتوانید پاکیزه باشید، زیرا خداوند اسلام را بر پاکیزگی بنیان نهاده و جز مردم پاکیزه کسی به بهشت نمیرود.» 5
و امام باقر علیه میفرمایند:
«همان گونه که مردان دوست دارند زینت را در زنانشان ببینند، زنان نیز دوست دارند زینت را در شوهرانشان ببینند.» 6
و در همین رابطه امام کاظم علیهالسلام میفرمایند:
«آراستگی شوهر موجب عفت زیاد همسر میشود و بیعفتی زنان به خاطر ناآراستگی شوهرانشان بوده است.» 7
3- بوی دهان و مسواک زدن:
یکی از دستورات مهم اسلام که بر انجام آن تاکید فراوان شده است مسواک زدن میباشد. زن و شوهر به خاطر نزدیکی بسیاری که با یکدیگر دارند و به واسطه همسری، از بوی دهان یکدیگر یا شادان و خرّم میشوند و یا افسرده و متنفر.
پیامبر اکرم صلیالله علیه واله وسلم خطاب به مردان میفرمایند:
«لباسهای خود را تمیز کنید و موهای خود را کم کنید، مسواک بزنید و آراسته و پاکیزه باشید، که بنیاسرائیل چنین نکردند تا زنانشان به فساد کشیده شدند.»8
امیرالمومنین علی علیهالسلام میفرمایند:
«مسواک کردن موجب رضایت خداست و سنّت پیغمبر صلیالله علیه وآله و سلم است و پاککننده دهان است.» 9
همانطور که مرد همسر خود را عفیف و پاکدامن میخواهد، خود نیز باید عفیف و پرهیزگار باشد. باید مواظب رفتار، کردار و گفتار خود باشد و از هواهای نفسانی پیروی نکند. هرگز از زیباییهای زنان دیگر در نزد همسر خود سخن نگوید.
4- حفظ عفت و پاکدامنی خود:
همانطور که مرد همسر خود را عفیف و پاکدامن میخواهد، خود نیز باید عفیف و پرهیزگار باشد. باید مواظب رفتار، کردار و گفتار خود باشد و از هواهای نفسانی پیروی نکند. هرگز از زیباییهای زنان دیگر در نزد همسر خود سخن نگوید و... .
پیامبر امین اسلام صلیالله علیه و اله وسلم میفرمایند:
«نسبت به زنان دیگران عفت داشته باشید، تا دیگران نسبت به زنان شما عفت داشته باشند.» 10
امام علی علیهالسلام در باره پرهیز از نگاه به نامحرم و خطر آن میفرمایند:
«قلب، کتاب چشم است (آنچه چشم ببیند در قلب نشیند). 11
و در همین رابطه امام صادق علیهالسلام میفرمایند:
«نگاه شهوت آلوده، تیری زهرآگین از تیرهای ابلیس است و چه بسیار از نگاههای به نامحرم که سبب اندوه و حسرت طولانی میشود.» 12
بنابراین نگاه به نامحرم حرام است و مرد مسلمان نباید به زن نامحرم خیره شود و با قصد لذّت به او نگاه کند. و مهمترین هدف اسلام در ممنوع کردن نگاه به نامحرم مراقبت از کانون گرم خانواده، ثبات پایههای زندگی خانوادگی و حفظ اخلاق جامعه است.
گذراندن اوقات فراغت در کنار همسر و فرزندان سبب به وجود آمدن تفاهم و صمیمیّت، انس و الفت، عشق و محبّت بین اعضای خانواده میشود و مهمتر اینکه شوهر از مسائل خانواده (کمبودها و کاستیها و دیگر مشکلات احتمالی) اطلاع پیدا میکند و زمان اختیار و کنترل خانواده همچنان در دست اوست.
5- وقتگذاری برای همسر:
اشتغال و کار بیرون از منزل برای مرد یک امر ضروری، لازم، نیکو و مورد پسند است؛ در عین حال، وضع باید به گونهای باشد که مرد ساعاتی را در خانواده و در جمع صمیمی همسر و فرزندان حضور داشته باشد. مثلاً به غیر از ساعات شبانه روز که مقداری را در اختیار آنان میگذارد ، روزهای تعطیل آخر هفته و نیز تعطیلات سالانه را با آنها بگذراند. اگر به گردش و تفریحی برای رفع خستگی میرود، آنها را فراموش نکند.
گذراندن اوقات فراغت در کنار همسر و فرزندان سبب به وجود آوردن تفاهم و صمیمیّت، انس و الفت، عشق و محبّت بین اعضای خانواده میشود و مهمتر اینکه شوهر از مسائل خانواده (کمبودها و کاستیها و دیگر مشکلات احتمالی) اطلاع پیدا میکند و زمان اختیار و کنترل خانواده همچنان در دست اوست. از درس و بحث و فرزندان و نیازهای آنها اطلاع پیدا میکند و زمینه رشد و شکوفایی استعدادها و ارتقاء علمی ایشان را فراهم مینماید و فرزندان نیز اعتماد بیشتری نسبت به پدر خود پیدا میکنند و با همه وجود به او مهر و عشق و علاقه میورزند و مطمئن هستند که او در همه لحظات یار و یاور و غمخوار آنها میباشد.
اما متاسفانه مشاهده میشود چه بسیار خانوادههایی که شوهر در آن فقط اسمی دارد و نقش او تنها تهیه غذا و لباس برای اهل خانه است. و چه بسیار خانوادههایی که در اثر غفلت و سهل انگاری مرد خانواده، زن و یا فرزندان دچار مشکلات فراوان، گمراهیها، انحرافات اخلاقی، اعتیاد و ... شدهاند که اگر شوهر (پدر) قبلاً مقداری از وقت خود را صرف آنها کرده بود، هرگز چنین وضعی پیش نمیآمد.
بنابراین بسیار نیکو و بجاست که شوهر، هر گاه به منزل وارد میشود، پس از سلام و احوالپرسی گرم و صمیمی، چند لحظهای از وقت خود را در اختیار اعضای خانواده بگذارد و با آنها مشغول به تناول چای، شربت، میوه و غذا شود و پس از گفتگوی صمیمانه خانوادگی، به سایر فعالیتهای خصوصی خود از قبیل: مطالعه روزنامه، مجلات، کتب علمی و حسابرسیهای تجاری و... بپردازد.
-----» سایر مطالب مرتبط «-----
