دکتر علیرضا متحدی

 شناسان معتقدند که حافظه سه مرحله دارد: رمزگردانی، اندوزش و بازیابی. این سه مرحله به هم پیوسته و مرتبط هستند.
مشهورترین نظریه در زمینه نظام های حافظه، نظام ذخیره ی چندگانه حافظه است که توسط اتکینسون و شیفرین (1) ( 1968 به نقل از بادلی، 1991 ) ارائه شده است. طبق این نظام، حافظه شامل سه بخش حافظه حسی، حافظه ی کوتاه مدت و حافظه ی بلندمدت است. بعداً بادلی (2) ( 1991 ) اعلام کرد که اصطلاح حافظه کاری باید جایگزین حافظه ی کوتاه مدت شود. به اعتقاد آنان حافظه ی کاری شامل سه بخش است:
1. اجزای مرکزی که باعث جلب توجه به سمت محرک می شود و مواردی که باید ذخیره شوند را مشخص می نماید.
2. حلقه ی واج شناختی که شامل ذخیره ی اطلاعات شنیداری، جمله و کلمات است.
3. نقشه ی دیداری- فضایی که اطلاعات دیداری- فضایی را ذخیره می کند.
توانایی یادگیری تا حد بسیاری به حافظه وابسته است. تأثیرات یک تجربه ی یادگیری باید حفظ و نگهداری شود تا پس از متراکم شدن این تجربیات یادگیری بروز پیدا کند. وجود یک مشکل در حافظه می تواند باعث بروز نشانگان متفاوتی شود که همگی به ماهیت و درجه ی شدت این دشواری و به تکلیفی که باید یاد گرفته شود بستگی دارند. پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که یکی از دلایل عمده ی نقص کودکان ناتوان در یادگیری در تکالیف مربوط به حافظه این است که برعکس همتایان خود از راهبردها استفاده نمی کنند. برای مثال بیش تر کودکان وقتی فهرستی از لغات به آن ها داده می شود که آن ها را به خاطر بسپارند، برای خودشان لغات را مرور ذهنی می کنند و سعی می کنند که آن ها را طبقه بندی کنند، دانش آموزان ناتوان در یادگیری احتمالاً از چنین راهبردهایی به طور خودکار استفاده نمی کنند ( لرنر، 2003 ).
کرک و چلفانت ( 1986، ترجمه رونقی و همکاران، 1375 ) مشکلات حافظه کودکان را به صورت زیر طبقه بندی نموده اند:

حافظه کوتاه و بلندمدت:

بعضی کودکان ناتوان در یادگیری برای به خاطر آوردن آن چه که دیده یا شنیده اند حتی پس از فاصله ی چند ثانیه ای یا چند ساعته مشکل دارند ( اتیکنسون و شیفرین، 1971؛ به نقل از کرک و همکاران، 2006 ). این مشکل در ارتباط با حافظه ی کوتاه مدت است. ممکن است کودک حافظه ی کوتاه مدت کافی داشته باشد ولی برای بازیابی اطلاعات در یک زمان طولانی تر دچار مشکل باشند. یک مثال در این زمینه در بینایی لغات در خواندن است. کودک لغات چاپ شده را دیده، آن ها را مطالعه کرده و قادر باشد لغت را بلند بخواند. در حالی که روز بعد همان کودک نمی تواند لغت چاپ شده را به خاطر آورد.
حافظه ی بازشناسی و یادآوری: حافظه بازشناسی (3) به عمل شناختی موضوعی که قبلاً مطالعه شده و یا تجربه شده بود، اطلاق می شود. یک سؤال چند گزینه ای مثال خوبی برای یک تکلیف حافظه بازشناسی است. کودکان ناتوان در یادگیری از میان آن چه که قبلاً دیده اند عوامل کم تری را نسبت به کودکان عادی بازشناسی می کنند. در مقابل حافظه یادآوری (4) دشوارتر است. کودک می بایست محرکی راکه قبلاً تجربه کرده، در غیاب آن بازسازی کند. آزمون های « جاهای خالی را پر کنید » نمونه ای از تکالیف یادآوری هستند. هجی کردن شفاهی یا کتبی نیازمند حافظه ی یادآوری است. کودکی که لغت « خانه » را یادگرفته باید بتوان لغت را حفظ کرده و آن را با نوشتن بازسازی کند.
حافظه ی شنوایی، بینایی و حرکتی: حافظه ی شنوایی برای تحول زبان دریافتی و بینایی مهم است. برای مثال کودکانی که ناتوانی حافظه ی شنیداری دارند، ممکن است برای تشخیص صداها و صوت هایی که قبلاً شنیده اند، برای تطبیق معانی با لغات و یا نام اعداد با آن ها، یادگیری نام و عنوان اشیا، کفش ها، اعمال و مفاهیم ریاضی، دنبال کردن دستورالعمل ها و تحول مفاهیم درک شده، دچار مشکل جدی باشند. در هجی کردن شفاهی، حافظه ی شنیداری برای یادگیری صحیح زنجیره ی حروف مهم است. یادآوری اعمال ریاضی به صورت جمع، تفریق، ضرب و تقسیم، یادگرفتن نام اعداد و شمردن از حفظ، همگی به حافظه ی شنیداری وابسته هستند.
حافظه ی بینایی در یادگیری برای بازشناسی و به یادآوری حروف الفبای نوشته شده و اعداد بسیار مهم است. حافظه ی حرکتی کمک می کند که فرد بدنش را برای انجام یک رشته حرکت مداوم و سریع سازماندهی کند. اگر کودکی در حافظه ی حرکتی اش مشکل داشته باشد، احتمالاً یادگیری مهارت هایی نظیر لباس پوشیدن، بند کفش بستن، رقصیدن، نوشتن و انداختن توپ برایش مشکل خواهد بود. جدول زیر فهرستی از ابعاد عملکرد حافظه را برای ارزیابی عصب روان شناختی نشان می دهد:

جدول 7: فهرست ابعاد مختلف عملکرد حافظه

مهارت 1: حافظه شنیداری

1. این را انجام بده

پنج یا شش شیء را در مقابل کودک قرار دهید و مجموعه ای از دستورها را برای اجراکردن به او بدهید. برای مثال، « آن قطعه ی سبزرنگ را در دامن سارا بگذار »، « گل زرد را زیر صندلی علی بگذار » و « توپ نارنجی را داخل میز جلو قرار بده ». این فهرست می تواند زمانی که کودک در حافظه ی شنیداری بهبود می یابد افزایش یابد.

2. دنبال کردن دستورها

به کودک چند تکلیف ساده بدهید که انجام دهد. برای مثال: « یک مربع قرمز بزرگ بر روی کاغذ ترسیم کن »، « دایره ی کوچک سبز رنگی را در زیر مربع قرار بده » و « یک خط سیاه از وسط دایره به گوشه سمت راست بالایی مربع بکش » این چنین فعالیت هایی را می توان با استفاده از گوشی و دستورهای ضبط شده در مرکز شنیداری انجام داد.

3. به حافظه سپردن اعداد یا لغات

به کودک کمک کنید که فهرستی از اعداد یا لغات را در حافظه اش نگه دارد. ابتدا با دو آیتم آغاز کنید و از کودک بخواهید که تکرار کند. به تدریج به فهرست اعداد یا لغات زمانی که کودک تکالیف را انجام می دهد اضافه کنید. در ابتدا، یاد یار دیداری به شکل سرنخ تصویری ممکن است سودمند باشد.

4. اشعار کودکانه

از کودکان بخواهید که اشعار کودکانه را به خاطر بسپارند. این تمرین به حافظه ی شنیداری کمک می کند.

5. سری های اعداد

یک سری اعداد به کودک بدهید و از او درباره ی این مجموعه سؤال کنید. برای مثال، « چهارمین عدد را بنویس: 4 و 9 و 1 و 8 و 3 »، دستورهای دیگر عبارتند از: « بنویس بزرگ ترین و کوچک ترین عدد »، « عددی که به 5 ختم می شود »، « آخرین عدد »، « عددی که به سن شما نزدیک است » و غیره.

6. برنامه های تلویزیونی

از کودکان بخواهید که برنامه ای از تلویزیون را تماشا کند و چیزهای خاصی را به خاطر آورد. برای مثال، امشب برنامه های سفرهای سندباد را تماشا کن و فردا به من بگو که او این بار از چه سرزمینی دیدن کرده است و غیره.

7. تکرار جملات

یک جمله را با صدای بلند بیان کنید و از کودک بخواهید آن را تکرار کند. با جملات ساده ی کوتاه شروع کنید، سپس جملات مرکب و جملات پیچیده تر را اضافه کنید.

8. توالی سری های اعداد و حروف

چندین حرف را به ترتیب حروف الفبا بیان کنید و مابین آن ها حرفی را حذف کنید. از کودکان بخواهید که حروف یا اعداد حذف شده را بیان کند: برای مثال: « ب، پ، -، ث »، « 7، 6، -، 4، 3 ».

9. ترتیب رویدادها

مجموعه ای را بخوانید که در آن یک سری از حوادث کوتاه نقل می شود. از کودک بخواهید داستان را بازگو کند و هر حادثه را به ترتیب نام ببرد.

مهارت 2: حافظه ی دیداری

1. شناسایی اشیاء حذف شده

مجموعه ای از اشیاء را به کودک نشان دهید. روی اشیاء را بپوشانید و یکی از اشیاء را بردارید. دوباره مجموعه اشیاء را به او نشان دهید و از کودک بخواهید که شیء حذف شده را شناسایی کند.

2. پیدا کردن طرح مناسب

شکل هندسی، حرف یا عددی را به کودک نشان دهید. از او بخواهید که طرح مناسب را از میان چندین انتخاب برگزیند یا این که آن را بر روی کاغذ ترسیم کند.

3. یادآوری اشیاء دیده شده

اسباب بازی، عدد، حرف یا لغتی را مدت زمان کوتاهی به کودک نشان دهید و از او بخواهید که آن را یادآوری کند. اشیایی را روی میز می چینیم و از کودک می خواهیم 15 ثانیه به آن ها نگاه کند و بعد از او اسم آن ها را می پرسیم. بهتر است ابتدا با اشیا کم شروع کنید و بعد تعداد آن ها را زیادتر کنیم.

4. داستان بر اساس تصاویر

برروی یک صفحه پارچه ای، تصاویری از فعالیت هایی که بیان کننده ی یک داستان هستند را قرار دهید. تصاویر را بردارید و از کودک بخواهید که داستان را بر اساس حافظه بینایی تصاویر بیان کند.

5. یادآوری آیتم حذف شده

اعداد، تصاویر یا حروف را به کودک نشان دهید. از او بخواهید که چند ثانیه نگاه کند، سپس یکی از آنها را حذف کنید و بپرسید که کدام یک حذف شده است.

6. تکرار الگوها

الگو یا طرحی را با مهره های چوبی، تکمه ها یا مکعب هایی چوبی بسازید. از کودک بخواهید که به آن برای چند ثانیه نگاه کند، سپس آن الگو را درست کند.

7. نظم بخشیدن بر اساس حافظه

مجموعه مختصری از اشکال، طرح ها یا اشیاء را به کودک نشان دهید. از او بخواهید که مجموعه ی دیگری از این گونه طرح ها را با نظمی یکسان و بر اساس حافظه تنظیم کند.

8. کارت های حافظه

این کارت ها در این بسته با نام کارت های حافظه و در بازار به نام کارت های دیدآموز در کتاب فروشی ها موجود است و شامل کارت های حیوانات، میوه ها، اشیا و ... است. روش کار به این صورت است که ابتدا 3 کارت را جلو کودک قرار می دهیم ( مشابه کارت های زیر ) و از او می خواهیم نگاه کند ( حدود 10 الی 15 ثانیه ) و می گوییم که بازی به این صورت است که تو خوب کارت ها را نگاه می کنی بعد من آن ها را قایم می کنم و تو باید بگویی چه کارت هایی بوده.
در مرحله بعد به جای آن 3 کارت، 4 کارت جدید می گذاریم و به همین صورت تا آخر. بهتر است کارت ها شامل مجموعه ای از اشیا، حیوانات، میوه ها و غیره باشد تا کودک هم زمان با طبقه بندی کردن، سازمان دهی را نیز یاد بگیرد و هم چنین بتواند تعداد بیش تری از کارت ها را با استفاده از طبقه بندی حفظ کند. بچه های مقطع دبستانی 7 تا 9 کارت را باید بتوانند بگویند. این تمرین دارای سه شرط است:
الف- ترتیب کارت ها مهم نیست.
ب- اگر کودک در بیان کردن کارت ها مشکل پیدا کرد می توانید به او سرنخ بدهید.
ج- همیشه تمرین را از آخرین تمرینی که دفعه ی قبل کودک توانسته انجام بدهد، شروع می کنیم مثلاً اگر کودک 5 کارت را درست گرفته روز بعد از 5 کارت شروع می کنیم و پیش می رویم.

9. دومینوهای حافظه

شامل کارت هایی است که از هر تصویر یک جفت کارت دارد. روش کار به این صورت است که ابتدا کارت ها را به کودک نشان می دهیم و به او می گوییم ببین از هر کارتی 2 تا است. مثلاً 2 کارت ماشین، 2 کارت هواپیما که شکل هم هستند. من این ها را روی میز به صورت پشت رو می چینم. بعد هر کسی می تواند 2 کارت بردارد. هر کس بتواند کارت های مثل هم را پیدا کند آن کارت را برنده می شود و در ضمن برای جایزه می تواند 2 کارت دیگر هم بردارد. یادت باشد که تو باید خوب به جای کارت ها توجه کنی تا ببینی جای آن ها کجاست که اگر شکل مشابهش را پیدا کردی بتوانی هر دو را برداری.
برای این تمرین نیز بهتر است تعداد کارت ها در ابتدای کار کم باشد و به تدریج تعداد آن ها را زیاد کنیم.

مهارت 3: توجه و تمرکز

موضوع توجه (5) یکی از مهم ترین و پیچیده ترین عوامل مؤثر در آموزش و یادگیری است. به عبارت دیگر، یکی از فراوان ترین مشکلات در میان کودکان که موجب کاهش کارآیی آنان در مدرسه می شود « فقدان توجه » است. مشاهدات نشان می دهند، زمانی که کودک در تمرکز بر روی تکلیف طرح شده با شکست مواجه می شود که نتواند سر و نگاهش را به سمت معلمی که در حال آموزش به او است، برگرداند و یا در دنبال کردن دستورالعمل ها با شکست مواجه شود. از طرف دیگر، ادامه ی کار بر روی تکلیف معین، تعیین جهت نگاه و سر، حالت چهره ای مراقب و گوش به زنگ و اجرای دستورالعمل ها و موفقیت در عملکرد، نشان دهنده ی رفتار توجه کودک است. ویلیام جیمز در تعریف توجه گفته است: « همه می دانند توجه چیست. توجه تمرکز واضح و آشکار ذهن است به شیء از میان اشیا یا رشته ای از افکار که به طور هم زمان وجود دارد ». توجه به هوشیاری و برانگیختگی اشاره دارد که ما را از آن چه که در اطرافمان رخ می دهد آگاه می سازد. توجه به یک سری عملیات پیچیده ی ذهنی اطلاق می شود که شامل تمرکز کردن یا درگیر شدن نسبت به هدف، نگهداشتن یا تحمل کردن و گوش به زنگ بودن در یک زمان طولانی، رمزگردانی ویژگی های محرک و تغییر تمرکز از یک هدف به هدف دیگر است ( سیدمن (6)، 2006 ).
آیزنک و کین (7) ( 2001 به نقل از عابدی، 1387 ) توجه را به دو نوع عمده « توجه متمرکز » و دیگری « توجه تقسیم شده » طبقه بندی می کند. توجه متمرکز با ارائه ی دو یا چند محرک هم زمان که فرد باید فقط به یکی از آن ها پاسخ دهد، مطالعه می شود. با مطالعه روی توجه متمرکز، می توان فهمید که چگونه افراد به طور مؤثری یک محرک را از میان سایر محرک ها مورد توجه قرار می دهند و نیز با فرایند و نحوه ی نادیده گرفتن محرک های توجه نشده، آشنا می شوند. هم چنین، با مطالعه روی توجه تقسیم شده به محدودیت های ظرفیت پردازش انسان برای توجه به چند محرک به طور هم زمان پی می بریم. چنان که کودکان بخواهند یاد بگیرند باید بر روی تکلیف یادگیری مربوط که از آن ها خواسته شده متمرکز شوند. این بخش 4 درخواست توجهی مشترک را که تکالیف مدرسه برای یادگیرنده به وجود می آورند، توصیف می کنند:
انتخاب محرک ها
طول مدت رفتار توجه
توجه به مطالبی که به صورت سریالی ارائه می شوند
تغییر توجه ( کرک و چلفانت، 1976؛ ترجمه رونقی و همکاران، 1375 ).

1. انتخاب محرک ها

یکی از درخواست های کلیدی در یادگیری یک مطلب جدید، متمرکز شدن بر روی محرک مربوط و جدا کردن آن از محرک نامربوط می باشد ( برلین (8)، 1970 ). سه نوع از درخواست های تکلیف با توجه
به انتخاب محرک عبارتند از:
الف- انتخاب درونی حسی (9)، ب- انتخاب میان حسی (10)، ج- انتخاب چند حسی (11)
انتخاب محرکات درون حسی: زمانی که کودک از کانال یکسانی محرکات رقیب را دریافت می کند، عمل غربال کردن محرک نامربوط و متمرکز شدن بر روی محرک مربوط را انتخاب درون حسی می گویند. برای مثال کودک باید یاد بگیرد که بر روی آن چه معلم می گوید متمرکز شود و صدای نامربوط مانند سرفه کردن، صدای جابه جا شدن صندلی، ورق زدن، درگوشی صحبت کردن دانش آموزان را جدا کند.
انتخاب میان حسی: به عمل انتخاب اطلاعات حسی رقیب که در زمان مشابه از دو یا بیش تر از دو کانال حسی به کودک می رسد، انتخاب میان حسی گویند ( رونقی و همکاران، 1375 ). مثلاً یک دانش آموز در حالی که به توضیحات معلم در مورد این که چطور رئوس مطالب یک درس به شصت قسمت تقسیم شده، گوش می دهد ( محرک شنیداری ) در همان زمان باید به منظره ی شاگردانی که با لباس های مختلف در بیرون کلاس در حال رفت و آمد هستند، بی توجه باشد ( محرک بینایی ).
انتخاب چند حسی: منظور توانایی کودک است برای تمرکز « توجه انتخابی » خود در یک زمان واحد بر روی دو یا چند محرک که از کانال های حسی مختلف دریافت شده اند. مثلاً وقتی معلم روش کم کردن اعداد دو یا چند رقمی را توضیح می دهد، کودک باید به توضیحات معلم گوش کرده در عین حال باید به روش اثبات مسأله که از طریق معلم بر روی تابلو صورت می گیرد، نگاه کند. این نوع یک پارچگی چند حسی تکلیف مشکل است زیرا توجه فرد باید دفعتاً هم بر روی محرک شنوایی و هم بر روی محرک بینایی جهت داده شود.

2. طول مدت رفتار توجهی

کودک برای آن که بتواند تکلیف خاصی را کامل کند باید در طول یک دوره ی زمانی توجه خود را بر روی تکلیف مورد نظر حفظ کند. این طول زمان که برای خوب یادگرفتن یک مطلب ضروری است، به سه عامل بستگی دارد: الف- دشواری آن مطلب، ب- موفقیت کودک، ج- توانایی معلم برای منطبق نمودن آموزش با سطح توانایی و علاقه ی کودک.

3. تغییرات توجهی

محیط اطراف ما محرکات متعدد و متنوعی را در برگرفته است. چیزهایی که می بینیم، می شنویم، لمس می کنیم و یا می چشیم، پیوسته رفتار توجه را از ما می طلبند. کودکان برای درک کامل همه ی پدیده هایی که رخ می دهند پیوسته باید توجه خویش را از یک کانون تمرکز به کانون دیگری تغییر دهند. مثلاً در خواندن، توجه کودک باید از یک تصویر به تصویر دیگر و از یک کلمه به کلمه ی دیگر، از یک پاراگراف به پاراگراف دیگر و از یک صفحه به صفحه دیگر جابه جا شود.
4. توجه به مطالبی که به صورت زنجیره ای ارائه می شوند
بسیاری از تکالیف یادگیری با روش گام به گام ارائه زنجیره ای تدریس می شوند، در نتیجه تکالیف به صورت متوالی به کودک ارائه می شوند. بعضی از کودکان ناتوان در یادگیری در توجه به ارائه های زنجیره ای مشکل دارند. کودک ممکن است روی اولین محرک متمرکز شود و در توجه به محرک های باقی مانده با شکست مواجه شود ( کرک و همکاران، 2006 ) که به آن تثبیت توجه می گویند.

بازی هایی برای افزایش توجه و تمرکز

1. تمرین کارت های توجه:

کارتی را به کودک نشان داده ( مشابه کارت زیر ) و در مرحله اول به او می گوییم خوب به این کارت نگاه کن می خواهم از تو رنگ هایش را بپرسیم، 20 الی 30 ثانیه به کودک زمان می دهیم. در پایان زمان داده شده، کارت را از کودک پس گرفته و از او در مورد رنگ ها می پرسیم. کودک از 10 سؤال حدوداً به 7 سؤال باید پاسخ درست بدهد. در مرحله ی بعد به او می گوییم باز به این کارت نگاه کن می خواهم جهت ها ( زیر، رو، بالا، پایین، راست و چپ ) را بپرسم و سؤالاتی در مورد جهت ها و دیگر جزئیات تصویر می پرسیم.
تذکر: باید مطمئن شوید که کودک جهت ها و رنگ ها را به خوبی بشناسد در غیر این صورت ابتدا این ها را به او آموزش می دهیم.

2. بازی با اشیا

اشیایی را روی میز می چینیم و از کودک می خواهیم که خوب به آن ها نگاه کند. سپس جای یکی از آن ها را تغییر می دهیم و از او می خواهیم که تشخیص دهد که شیء جابه جا شده چه بوده است. همین کار را می توان با اشیای اتاق یا کلاس درس نیز انجام داد. حتی در تکالیف درسی نیز می توان این کار را به صورت جا انداختن دندانه، تشدید، یا نقطه انجام داد و کودک باید آن را شناسایی کند.

3. رسم اشکال با چشم بسته

به کودکتان بگویید، چشم هایش را ببندد و مثلثی تصور کند. سپس از او بخواهید با چشمان بسته به آن مثلث را روی کاغذ به آرامی و با دقت بکشد و سپس برای بار دوم این کار را تکرار کند. نتیجه ی دو کار را به او نشان دهید مطمئناً مثلث دوم با اشکال ها و ایرادهای کم تری کشیده شده است و بهبود شرایط کاملاً مشهود است. شما می توانید این بازی را در طول روز چند بار به صورت مسابقه با فرزندتان انجام دهید و هر بار تصاویر مختلف و ساده ( مربع، ستاره، مستطیل و ... ) بکشید. به او یادآوری کنید هرچه او تصویر را آرام تر و با دقت بیشتری بکشد و تمرکز بیش تری داشته باشد نتیجه ی کار بهتر خواهد بود و در پایان مسابقه هر که تصویر بهتری بکشد برنده است ( نکته در این بازی آن است که هر کسی دیرتر تصویر را به اتمام برساند و تصویر دقیق و با اشکال کم تری کشیده باشد برنده است. )

4. خواندن در محیط های مختلف

از فرزندتان بخواهید کتاب خواندن در محیط های مختلف را تجربه کند، درکتابخانه، رستوران و دیگر مکان های شلوغ از او بخواهید برای دقایقی هر چند کوتاه کتاب بخواند و اگر او هنوز سواد خواندن ندارد شما برایش داستانی بخوانید. ( نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد آن است که هرگز او را وادار به خواندن در ماشین نکنید زیرا این کار ممکن است باعث سرگیجه و حالت تهوع او شود ).
خواندن در محیط های متفاوت، تأثیری شگرف در افزایش تمرکز و دقت دارد. در مصاحبه ای که با بسیاری از شطرنج بازان موفق دنیا انجام شده آن ها گفته اند که برای افزایش تمرکز، بارها در محیط های بسیار شلوغ شطرنج بازی کرده اند.

5. توجه به صداهای اطراف

وقتی با فرزندتان به پارک می روید، روی صندلی بنشینید و از کودکتان بخواهید که به صدای طبیعت که شامل صدای آب، پرندگان و سایر حیوانات است گوش دهد. اگر دسترسی به محیط های طبیعی ندارید، CD های بسیاری از صدای طبیعت در بازار موجود است، آن ها را خریداری کرده و در خانه استفاده کنید این عمل را چندین بار در هفته تکرار کنید بعد از چند هفته تکرار پیوسته و مداوم، متوجه خواهید شد که او هر بار با دقت و تمرکز بیش تر و به مدت طولانی تری قادر به گوش دادن است. این کار را می توانید به صورت گروهی با فرزند خود و دوستانش انجام دهید و به آن ها تفهیم کنید که هر کس که نفر آخر از صندلی اش بلند شود، برنده خواهد بود.

6. لمس انگشتان

از فرزندتان بخواهید دستانش را جلوی صورتش بگیرد و انگشتانش را به ترتیب و به ارامی خم کند به او یادآوری کنید حین خم کردن هر انگشت فقط به آن انگشت توجه کند و به انگشت های دیگرش نگاه نکند وقتی همه ی انگشتانش را خم کرد به آرامی و به ترتیب دوباره این روش را برای صاف کردن انگشتان تکرار کند ( انجام این بازی برای کودکان گروه سنی پایین تر نیز قابل انجام است. )

7. نفس کشیدن

از فرزندتان بخواهید که به آرامی و در ده شماره نفس بکشد و در حین نفس کشیدن فقط به تنفس و صدای آن فکر کند و بعد از 10 شماره از او بخواهید که باز با همان 10 شماره نفسش را بیرون بدهد.

8. خیره شدن

جسمی را وسط اتاق قرار دهید و به او بگویید هر کس که به مدت طولانی تری بتواند به این وسیله خیره شود بی آن که از آن چشم بردارد، برنده است.

مهارت 4: توجه شنیداری

1. گوش دادن به اصوات

کودکان چشمانشان را می بندند و به اصوات محیطی گوش می دهند. برای مثال، صدای ماشین، هواپیما، حیوانات و دیگر اصوات خارجی و اصواتی که در اتاق مجاور است.

2. صداهای ضبط شده

اصواتی نظیر صدای هواپیما، قطار، حیوانات و صدای زنگ را می توان ضبط کرد و از کودکان خواست که به آن ها گوش دهند و آن ها را شناسایی کنند.

3. اصواتی که به وسیله ی معلم ایجاد می شوند.

کودکان چشمانشان را می بندند و اصواتی که توسط معلم ایجاد می شود را شناسایی می کنند. این صداها عبارتند از: صدای نواختن مداد، پاره کردن تکه کاغذها، استفاده از منگنه، به زمین خوردن توپ، تراشیدن مداد، ضربه زدن به شیشه، بازکردن در، ضربه زدن به لامپ، ورق زدن کتاب، بریدن با قیچی، باز کردن کشو، صدای سکه یا نوشتن بر روی تخته سیاه.

4. صدای خوردنی ها

از کودکان بخواهید که به صدای خوردن، بریدن و جویدن هر یک از مواد خوراکی گوش کنند. مثل: کرفس، سیب یا هویج.

5. اصوات مربوط به تکان دادن چیزها

چیزهای کوچک و سختی مانند سنگ، لوبیا، گچ، چوب یا برنج را داخل ظرف های دربسته ای قرار دهید. از کودکان بخواهید که محتوای آن ها را از طریق تکان دادن و گوش دادن تشخیص دهند.

6. گوش دادن به الگوهای صدا

از کودکان بخواهید که چشمانشان را ببندند یا این که صورتشان را از معلم برگردانند. چند بار کف بزنید، روی زمین بزنید، یا توپ را بر روی زمین بزنید. می توانید از الگوهای ریتمیک استفاده کنید. برای مثال، آهسته، تند و تندتر. از کودک بخواهید که بگویید مثلاً چه تعداد دفعات توپ به زمین زده شده و غیره یا از او بخواهید که الگوی مورد نظر را تکرار کند.

7. الگوهای صوتی با دو شیء

می توان از صدای به هم خوردن قاشق به فنجان و ورق زدن کتاب به طور هم زمان استفاده کرد.