دکتر علیرضا متحدی

اگر خانمی مهریه خود را ببخشد و پس از گذر زمان متوجه شود که بر خلاف مصالح خود عمل نموده و از کرده خود پشیمان شود، تکلیف چه خواهد بود؟

پاسخ در قالب طرح سؤال:

پرسشگر:

۴ سال قبل با مردی از آشنایان پدرم ازدواج کردم. از شوهرم بسیار راضی بودم و او را دوست داشتم. به همین دلیل پس از گذشت یک سال از ازدواج‌مان  تمام مهریه‌ام را بخشیدم. شوهرم هم برای تشکر یک خودرو پراید برایم خرید. گرچه مقدار مهریه خیلی بیش‌تر از قیمت یک پراید بود. در آن زمان بسیاری از دوستانم و هم‌چنین خواهرم معتقد بودند که من اشتباه کرده‌ام اما من فکر می‌کردم نیازی به وجود مهریه در زندگی نیست چون خودم را خوشبخت حس می‌کردم و فکر می‌کردم تا آخر عمرم همین حس را خواهم داشت. اما متاسفانه این‌چنین نشد. از یک سال و نیم قبل مشکلات‌مان شروع شد. من قصد ادامه تحصیل داشتم و در کنکور دانشگاه نیز قبول شدم اما شوهرم تمایلی به ادامه تحصیل من نداشت. می‌گفت: «چه احتیاجی به درس خواندن داری. خانه‌داری بهترین و راحت‌ترین کار است. وقتی من مخارج تو را می‌دهم و تمام احتیاجاتت را برطرف می‌کنم دیگر چه نیازی به ادامه تحصیل و کار کردن است…» به هر حال شوهرم با دعوا و مشاجره بسیار قبول کرد که در دانشگاه ثبت نام کنم. در همان ماهه‌ای اول دانشگاه شروع کرد به کنترل کردن بیش از حد من. هر لحظه به من زنگ می‌زد. مرتبا به دانشگاه می‌آمد. این رفتارش من را خیلی ناراحت می‌کرد. مشکل دیگرمان این بود که بسیار اصرار داشت بچه‌دار شویم حال آن‌که من فکر می‌کردم فعلا زود است. در مورد ارتباط با اقوام و دوستان نیز اختلاف پیدا کرده‌ایم. چند بارهم مرا تهدید به طلاق کرده است. به هر حال هم اکنون در وضعیت روحی خوبی نیستم. الان فکر می‌کنم که نباید مهریه‌ام را می‌بخشیدم و پشیمان هستم. سوالم این است که آیا می‌توانم بخشیدن مهریه‌ام را ابطال کنم؟ آیا شوهرم باید در این مورد موافقت کند؟ لطفا راهنمایی کنید.

وکیل:

اجازه بدهید که بپرسم آیا مهریه‌تان را در دفترخانه اسناد رسمی بخشیده‌اید یا شفاهی و یا طی یک نوشته عادی؟ اگر از طریق سند بوده دقیقا عبارتی را که برای بخشش به کار برده‌اید را بگویید؟ سوال دوم این‌که آیا آن خودرو را که شوهرتان خریده از بابت بخشش مهریه بوده است؟

پرسشگر:

به دفترخانه مراجعه کردم و سردفتر برگه‌ای تنظیم کرد و من هم امضا کردم. در برگه نوشته شده است من با رضایت خود از تمام مهریه گذشت کرده و هبه می‌کنم. در مورد خودرو، شوهرم برای تشکر به عنوان هدیه برای من خرید، پس از ۴ ماه از بخشیدن مهریه.

وکیل:

در مورد این‌که آیا رجوع از بخشش مهریه امکان‌پذیر است یا نه اتفاق نظر وجود ندارد. یعنی برخی دادگاه‌ها آن را امکان‌پذیر دانسته و برخی قبول نمی‌کنند. بر اساس مقررات قانون مدنی اگر هبه مهریه در مقابل مال یا انجام عملی انجام شده باشد و به اصطلاح حقوقی معوض باشد، قابل رجوع نیست. هم‌چنین اگر دین از عهده شوهر ساقط شده باشد نمی‌توان از هبه رجوع کرد. اما با توجه به این‌که هبه شما معوض نبوده و اصطلاح به‌کاربرده‌شده در سند نیز عبارتی نیست که دین شوهر را ساقط کند، بنابراین می‌توان گفت رجوع شما ممکن است. البته همان‌طور که گفتم همه دادگاه‌ها چنین نظری ندارند. بر اساس ماده ۸۰۶ قانون مدنی: «هرگاه داین طلب خود را به مدیون ببخشد حق رجوع ندارد.» برخی معتقدند که چون مهریه دین است بنابراین بر اساس این ماده نمی‌توان از هبه مهریه رجوع کرد اما بسیاری از دادگاه‌ها معتقدند مهریه ماهیتا متفاوت از دین است و امکان رجوع از آن وجود دارد. بیش‌تر دادگاه‌ها رجوع از بذل مهریه را به شرط غیرمعوض بودن و هم‌چنین بدون اسقاط دین شوهر می‌پذیرند. در این مورد حتی آرائی هم صادر شده است.

به عنوان نمونه به این رای که یکی از دادگاه‌های استان گیلان صادر کرده است نگاه کنید.

پرسشگر:

برای این‌که از بخشش مهریه‌ام رجوع کنم چه کار باید بکنم؟

وکیل:

برای این کار دو راه وجود دارد. اولا می‌توانید به دفترخانه اسناد رسمی رفته و طی یک سند رسمی رجوع خود از بذل مهریه را اعلام کنید. اما ممکن است دفترخانه‌های اسناد رسمی به دلیل وجود اختلاف در این مساله، چنین سندی را تنظیم نکنند. در این صورت باید دادخواستی با عنوان رجوع از بذل مهریه تنظیم کرده و به دادگاه حقوقی محل اقامت‌تان تقدیم کنید. رای دادگاه در این مورد معتبر بوده و نیازی به ثبت در دفترخانه نیست. هم‌چنین در این مورد نیازی به موافقت شوهر شما نیست. اما به هر حال اگر به دلایلی نخواهید به دادگاه مراجعه کنید و یا نتیجه نگرفتید، می‌توانید از شوهرتان بخواهید که با مراجعه به دفترخانه دوباره مهریه تعیین کند. شاید بهتر این باشد که قبل از اقدام قضایی با شوهرتان صحبت و او را قانع کنید که برای تعیین مجدد مهریه اقدام کند.

البته جای ذکر است که پس از عقد نمیتوان مهریه را افزایش داد. آنچه در اینجا مد نظر است رجوع از هبه مهریه می باشد.