دکتر علیرضا متحدی

با تصویب قانون حمایت خانواده و ماده 22 آن قانون، این تصور در بین مردم بوجود آمده است که مهریه تنها تا صد و ده سکه قابلیت وصول دارد و بیشتر از این میزان تشریفاتی است. این تصوری اشتباه است...

بررسی در قالب طرح سؤال

پرسشگر:

در مورد پسرم که چند ماه است با دختری آشنا شده چند سوال دارم. چند روز پیش به خواستگاری رفتیم اما از یک مساله نگران هستم. پدر دختر گفت که باید مهریه ۱۳۷۰ سکه باشد. من قبول نکردم اما پسرم اصرار داشت که قبول کنم. به هر حال ما خواستگاری کردیم. پسرم می‌گوید که مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه اعتبار ندارد بنابراین مهم نیست که میزان مهریه بالا باشد. من هم چنین چیزهایی شنیده‌ام. می‌خواستم از شما بپرسم که ماجرای این «۱۱۰ سکه» چیست؟

وکیل:

خدمتتان عرض کنم که این سوالی است که بسیاری از مراجعه‌کنندگان می‌پرسند و اکثرا هم تصور نادرستی از ۱۱۰ سکه دارند. گفته پسر شما نیز صحیح نیست. بدین توضیح که قبل از تصویب قانون حمایت خانواده جدید مساله به این صورت بود که اگر مرد مهریه را پرداخت نمی‌کرد و اموالی از او نیز یافت نمی‌شد، در ‌‌نهایت زنی که مهریه‌اش را مطالبه کرده بود، می‌توانست تقاضای حبس مرد را کند. در قانون قبلی میزان مهریه ملاک نبود اما در قانون جدید حمایت خانواده که در سال ۹۱ تصویب شد مقرر شده است که نسبت به مازاد ۱۱۰ سکه، زن نمی‌تواند تقاضای حبس زوج را کند. بر اساس ماده ۲۲ این قانون «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد٬ وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت‌های مالی است. چنانچه مهریه٬ بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد٬ فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است.»

پرسشگر: 

یعنی اگر بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد، زندان ندارد؟

وکیل:

بله. منظور این ماده این است که اگر به عنوان مثال مهریه ۳۰۰ سکه تعیین شود و زن مهریه خود را مطالبه کند، فقط نسبت به ۱۱۰ سکه می‌تواند تقاضای حبس کند. این بدان معنا نیست که مابقی مهریه اعتبار ندارد و بیهوده است. در مثال فوق، اگر مرد ۱۱۰ سکه یا کمتر را پرداخت نکند، چه به صورت اقساط و چه به صورت یکجا، زن می‌تواند بر اساس ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی تقاضای حبس مرد را بکند اما فرضا اگر ۱۱۰ سکه پرداخت شد و مابقی پرداخت نشود، حق حبس کردن مرد ساقط می‌شود. در این حالت استطاعت مالی مرد ملاک قرار خواهد گرفت. یعنی اگر اموالی داشته باشد قابل توقیف است و یا اگر حقوق و مستمری داشته باشد، می‌توان بر اساس مقررات آن را توقیف کرد اما اگر مطالبه مازاد ۱۱۰ سکه از این طریق‌ها امکان‌پذیر نباشد، زن نمی‌تواند به ماده ۲ استناد و تقاضای حبس مرد را بکند. یعنی مرد به دلیل عدم پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه به هیچ عنوان حبس نخواهد شد. به طور خلاصه اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، نسبت به ۱۱۰ سکه امکان حبس مرد وجود دارد اما نسبت به مازاد آن امکان حبس وجود ندارد. دقت کنید فقط امکان حبس مورد نظر قانون‌گذار بوده نه امکان مطالبه مازاد بر ۱۱۰ سکه. نکته دیگر اینکه در خصوص همان 110 سکه نیز مرد اجباراً نباید همه را یکجا بپردازد. بلکه دادگاه با توجه به درآمد و معیشت ضروری او مهریه را تقسیط مینماید تا او توان پرداخت داشته باشد.

پرسشگر:

پس با این وجود پسرم ۱۳۷۰ سکه بدهکار خواهد بود؟

وکیل:

بله قطعا. به محض وقوع عقد، زن مالک تمام مهریه می‌شود و در صورت مطالبه، مرد ملزم به پرداخت تمام آن است.

پرسشگر:

سوال دیگرم این است که اگر ما در عقدنامه ذکر کنیم که مهریه عندالاستطاعه است چکونه می‌شود؟

وکیل:

اولا باید عرض کنم که شما نمی‌توانید چنین چیزی را یک طرفه ذکر کنید بلکه باید زن قبول کند. یعنی عندالاستطاعه امری است که زن باید آن را بپذیرند. اگر زن پذیرفت باز هم مرد مکلف به پرداخت مهریه است اما به هنگامی که استطاعت مالی لازم را داشته باشد. فرق آن با عندالمطالبه این است که در عندالاستطاعه مرد به هنگام توانایی مالی باید مهریه را در صورت مطالبه بپردازد. اما در عندالامطالبه توانایی مالی شرط نیست و به محض مطالبه زن، مرد موظف به پرداخت مهریه است. شرط عندالاستطاعه بودن مهریه گرچه از لحاظ حقوقی مشکل داشته و به نظر می‌رسد فاقد اعتبار باشد اما در عمل، رویه قضایی ایران آن را می‌پذیرد.

پرسشگر:

به نظر شما ما چه کار باید بکنیم؟ آیا ۱۳۷۰ سکه را قبول کنیم؟

وکیل:

در این مورد بهتر است با یک مشاور خانواده نیز مشورت کنید. اما آنچه که به نظر من می‌رسد این است که اگر پسرتان تصمیم قطعی به ازدواج با این دختر را دارند، در مرحله اول بهتر است شما با پدر و مادر دختر صحبت کنید و مهریه کمتری تعیین کنید. اما اگر راضی نشدند، به هر حال انتخاب با پسرتان خواهد بود. قطعا این میزان از مهریه معقول نیست.