هیچ کس را نمی توان مجبور به ازدواج با دیگری کرد و نامزدها تا زمانی که صیغه عقد بین آنها جاری نشده است می توانند از ازدواج منصرف شوند. لیکن برهم زدن نامزدی موجب ایراد خسارات مادی و معنوی به طرف مقابل می شود که باید جبران شود.
توضیح در قالب طرح سؤال
پرسشگر:
۱۴ ماه قبل با پسری آشنا شدم. چند وقت باهم صحبت کردیم و تصمیم بر ازدواج گرفتیم. مساله را با خانواده‌ام در میان گذاشتم و آنها قبول کردند که آن پسر به خواستگاری بیاید. خواستگاری انجام شد و حتی مقدار مهریه نیز تعیین شد. قرار بر این شد که مدتی نامزد بمانیم و بعد عقد کنیم. در دوران نامزدی نیز به خانه همدیگر رفت و آمد داشتیم. اما وقتی به ایشان می‌گفتم کی عقد می‌کنیم مرتبا می‌گفت که ماه آینده و همین طور ۵ ماه گذشت. نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد که یک‌باره منصرف شد. صراحتا به من گفت که نمی‌خواهد ازدواج کند و شرایطش را ندارد. من با مادرش نیز صحبت کردم و ایشان در جواب گفت که از کارهای پسرش سر در نمی‌آورد. الان نمی‌دانم چه کار کنم. همه دوستان و اقوام ما می‌دانند که من قرار بود ازدواج کنم. اگر آشنایان بفهمند آبروی من و خانواده‌ام می‌رود. پدر و مادرم نیز خیلی ناراحت هستند. لطفا مرا راهنمایی کنید؟ چه کار می‌توانم بکنم؟ نامزدم قول داده بود که عقد کنیم اما زیر قولش زده است. آیا می‌توانم شکایت کنم؟ وضعیت روحی من و خانواده‌ام بسیار بد است.
وکیل:
بسیار متاسفم از وضعیتی که برای‌تان پیش آمده است. قطعا این اتفاق آسیب‌های روحی و روانی بسیاری بر شما و خانواده‌تان وارد ساخته است. از لحاظ حقوقی لازم است در ابتدا بگویم که وعده ازدواج، اعتبار و ارزش حقوقی ندارد. یعنی زن و مرد قبل از عقد، تکلیفی بر به انجام رساندن وعده خود ندارند و می‌توانند از این وعده انصراف دهند. بر طبق ماده ۱۰۳۵ قانون مدنی ایران «وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی‌کند اگرچه تمام یا قسمتی ازمهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقررگردیده پرداخته شده باشد بنابراین هریک از زن ومرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می‌تواند از وصلت امتناع کند وطرف دیگرنمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید.» بنابراین شما به هیچ وجه نمی‌توانید طرف مقابل را به ازدواج مجبور کنید.
پرسشگر:
اینکه ایشان با خلف وعده حیثیت مرا برده است نمی‌تواند دلیلی برای شکایت باشد؟
وکیل:
اگر منظورتان اجبار طرف به ازدواج است چنین چیزی امکان ندارد اما تحت شرایطی می‌توانید مطالبه جبران خسارت کنید. از آن‌جا که این خلف وعده خسارت‌های معنوی بر شما وارد کرده است می‌توانید با طرح دعوی جبران این خسارت‌ها را بخواهید. البته اگر طرف مقابل عذر موجهی برای برهم زدن نامزدی نداشته باشد. گرچه حق ایشان است که نامزدی را لغو کند اما از آن‌جا که نمیتوان بدون عذر موجه اعمال حق را وسیله تضرر به دیگری قرار داد، وی مسئول جبران خسارت‌های وارده به شما هستند. ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی در این مورد بیان داشته است: «هر کس بدون مجوز قانونی عمدا یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان، سلامتی، مال، آزادی، حیثیت یا شهرت تجاری یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد شده لطمه وارد کند که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود است.» بنابراین شما می‌توانید با تنظیم دادخواستی از دادگاه حقوقی مطالبه ضرر و زیان کنید. اگر برای نامزدی مبالغی را خرج کرده‌اید آنها را نیز می‌توانید دریافت کنید. البته در مورد خسارت‌های معنوی احتمال به نتیجه رسیدن‌تان قطعی نیست زیرا در این مورد در رویه قضایی اختلاف نظر وجود دارد.
مساله دیگر اینکه اگر در مدت نامزدی رابطه جنسی داشته‌اید، از این بابت نیز می‌توانید مطالبه خسارت کنید. بر طبق ماده ۹ قانون مسئولیت مدنی «دختری که در اثر اعمال حیله یا تهدید و یا سوءاستفاده از زیر دست بودن حاضربرای هم خوابگی نامشروع شده می‌تواند از مرتکب علاوه از زیان مادی مطالبه زیان معنوی هم بنماید.» اما باید توجه داشته باشید که در این مورد اخیر لازم است اثبات کنید که شما فریب وعده ازدواج را خورده‌اید. اگر از این طریق بخواهید اقدام کنید ممکن است با مشکلاتی مواجه شوید بنابراین پیشنهاد می‌شود مساله را به طور کلی مطرح کرده و از بابت برهم زدن نامزدی مطالبه خسارت کنید.
پرسشگر:
اینکه حیثیت من و خانواده‌ام از بین رفته است چگونه قابل جبران است؟
وکیل:
این‌گونه خسارت‌های معنوی قابل جبران نیست اما به هر حال دادگاه اگر بپذیرد، طرف مقابل را به پرداخت مبلغی در حق شما محکوم خواهد کرد.
