دکتر علیرضا متحدی

ازدواج دارای ابعاد و ویژگی های متعددی است. یکی از پررنگ ترین جنبه های آن مسائل شرعی و فقهی در ارتباطات اعضای خانواده است. در ادامه فتاوای مرجع تقلید حضرت آیت الله مکارم شیرازی، در خصوص موضوعات مربوط به ازدواج و زناشویی آورده شده است. هرچند ممکن است افراد مقلد ایشان نباشند، اما با مطالعه استفتائات احکام شرعی موضوع حدوداً مشخص خواهد شد:

.

.

محارم نسبی

١ – محرمیت فرزندان پدر و مادری که عقدشان صحیح نبوده
بنده در تاریخ 15/6/70 به عقد موقّت فردى در آمدم. وى پس از آمیزش، بقیّه مدّت را بخشید. قبل از گذشتن 45 روز، یا دیدن دو حیض، به عقد دائم همسر فعلى ام درآمده، و بعد از عقد بلافاصله دخول انجام گرفت. اکنون با داشتن دو فرزند، متوجّه شده ام که مدّت عدّه، 45 روز تمام، یا دیدن دو حیض کامل مى باشد، در حالى که من یک حیض بیشتر ندیده بودم. در ضمن 4 سال پس از ازدواجمان، یک بار طلاق خلع گرفتم. و بعد از گذشت 100 روز تمام، دوباره با همان شخص که از او صاحب دو فرزند هستم به صورت عقد موقّت ازدواج کردم، که تاکنون (27/11/78) ادامه داشته است، و بعد از متوجّه شدن حکم، از هم جدا شده ایم. وظیفه فعلى ام چیست؟ آیا دخترى که از همسر اوّلم دارم به این آقا نامحرم است؟ آیا پسران این آقا که از همسر اوّلش هستند به من نامحرمند؟ آیا دو فرزندى که از این آقا دارم، حلال زاده اند؟
دو فرزند شما به خاطر این که نمى دانسته اید حلال زاده اند. و دخترى که از همسر اوّل دارید، با این مرد محرم، و پسران او نیز با شما محرمند.
٢ – محرمیت فرزند نامشروع با دیگر فرزندان
مردى نعوذ بالله با زنى زنا مى کند، و زن حامله مى شود. قبل از این که بچّه به دنیا بیاید، زن با مرد دیگرى ازدواج مى نماید، پس از ازدواج پسر بچّه اى به دنیا مى آید، سپس همان زن از مردى که با او ازدواج کرده، صاحب دخترى مى شود. آیا آن پسر و این دختر بر یکدیگر محرمند؟ اگر پسر دیگرى که بالغ است، با آن پسر لواط کند، آیا دختر مذکور بر او حرام مى شود؟
آن دختر و پسر، که از یک مادر متولّد شده اند، با هم محرمند; هر چند یکى از آن دو فرزند، نامشروع است، و آن خواهر بر واطى حرام مى شود، مشروط بر این که یقین به دخول داشته باشد.
٣ – محرومیت و ارث فرزند نا مشروع
مى گویند زنازاده نه ارث مى برد، و نه محرمیّت برایش حاصل مى گردد. آیا این مطلب صحّت دارد؟
زنازاده ارث نمى برد، ولى محرمیّت و سایر آثار را دارد.
٤ – محرمیت مادر جانشین
بعضى از مؤمنین و مؤمنات که براى اولاددار شدن به مراکز نابارورى مراجعه مى کنند و از حیث نطفه نقایصى دارند، آیا مى توانند از نطفه هایى که در بانک نطفه نگهدارى مى شود در لقاح مصنوعى با منى خود آنها ممزوج و شرایط لقاح را فراهم و با دستگاه در رحم همسران آنها قرار دهند یا خیر؟ در صورتى که به طور کلّى در منى آنها اسپرم و تخمک وجود نداشته باشد آیا مى توانند از اسپرمها و تخمکهاى مجهول الهویه موجود در بانک نطفه استفاده نمایند و چنانچه در دو فرض فوق فرزندى به وجود آید ولد متعلّق به چه کسى خواهد بود؟
استفاده از نطفه بیگانه براى صاحب فرزند شدن جایز نیست و تولّد فرزند باید مستند به ازدواج صحیح شرعى باشد ولى اگر چنین عملى انجام شود، فرزند متعلّق به صاحبان نطفه است و نسبت به مادرى که در رحم او کشت شده نیز محرم مى باشد، بى آن که از او ارث ببرد.
٥ – محرم بودن دایی مادر بر فرزندان
آیا دایی مادرم به من محرم می باشد؟
آری، محرم است.
٦ – نحوه محرمیت فرزند خوانده (دختر)
گاهى افرادى که صاحب فرزند نمى شوند، دخترى از پرورشگاه مى گیرند، آیا راهى براى محرم شدن او بر پدر خوانده وجود دارد؟
هرگاه آن مرد پدرى داشته باشد و این دختر به ازدواج موقّت او درآید بر این مرد و فرزندان او محرم مى شود و اگر پسرانى از همسر دیگر دارد صیغه موقّت دختر را براى خودش بخواند تا براى پسرانش محرم شود ولى در این صورت نسبت به خودش بعد از پایان مدّت عقد موقّت، محرم نخواهد بود.
٧ – دلیل محرمیت دایی
چه مدرکى براى محرمیّت دایى جز شهرت فتوایى وجود دارد؟
این مسأله صریحاً در آیه 23 سوره نساء آمده است، آن جا که مى فرماید: (وَ بَنَاتُ الاَْخِ وَ بَنَاتُ الاُْخْتِ) مسلّماً هنگامى که دختر خواهر به شخصى محرم باشد دایى هم با او محرم مى شود زیرا از یک طرف دختر خواهر است و از یک طرف دایى.
٨ – نحوه محرمیت پرستار نسبت به جانبازان
این جانب یکى از جانبازان انقلاب اسلامى هستم که از گردن به پایین فلج هستم و به هیچ وجه قادر به انجام کارهایم نیستم با توجّه به این که یکى از خواهران راضى است که جهت رضاى خدا همه کارهایم غیر از مسائل جنسى را انجام دهد آیا راهى براى محرمیّت ما وجود دارد؟
هرگاه صیغه عقد موقّت آن دختر (هر چند براى مدّت کوتاهى) براى پدر شما خوانده شود شما براى همیشه به او محرم خواهید شد، البتّه مانند محرمیّت مادر و خواهر نه محرمیت همسر.
٩ – شیر دادن کودک توسط مادر زن
زن و شوهرى به مسافرت رفته، و فرزند شیرخوار خود را به مادر آن زن مى سپارند. او از شیر خود یک ماه تمام به آن بچّه شیر مى دهد. با توجّه به این که تمام شرایط نشر حرمت حاصل شده، طبق فتاواى موجود، دامادش بر دخترش، نامحرم است، و باید از یکدیگر جدا شوند. لطفاً بفرمایید:

اوّلا: اگر مادر زن به کلّى نسبت به این حکم جاهل بوده، چه صورتى دارد؟

ثانیاً: در فرض ایجاد حرمت، اگر دختر با شوهرش همبستر شود و فرزندى منعقد گردد، چه حکمى دارد؟
طبق فتواى اخیر ما این زن به شوهرش حرام نمى شود. هر چند خالى از کراهت نیست.
١٠ – محرمیت شخصی که مرتد شده
آیا زن یا مرد مسلمان، با مرتد شدن به محارم خود نامحرم مى شود؟
نامحرم نمى شود; جز زن و شوهر که باید از هم جدا شوند.
١١ – کسانی که در بین فامیل نامحرمند
چه کسانی در فامیل نامحرمند؟
غیر از پدر و مادر و خواهر و برادر، عمه و عمو، خاله و دایی، جد و جدّه، برادرزاده و خواهرزاده، زن پدر و زن پسر، دختر زوجه ای که با او عروسی انجام شده، فرزندان و نوه و نتیجه ها، بقیه نامحرمند.

محارم سببی

١ – عدم فسخ نکاح با فوت یکی از زوجین
آیا زن و شوهر با مرگ یکی از آن دو به هم نامحرم می شوند؟
محرمیت زوج و زوجه بعد از فوت یکی از آن دو محدود می شود و در حدی است که بتواند به سر و صورت او نگاه کند و دست بزند ولی احتیاط ان است که بدن او را عریان نکند و اگر ناچار است او را غسل میت بدهد بهتر است از روی پیراهن باشد.
٢ – محارم کودکی که از مادر جانشین متولد می شود
فرزندی که از مادر جانشین(زنی که رحم او برای پرورش نطفه ترکیب شده زوجین در محیط آزمایشگاه مورد استفاده قرار می گیرد) متولد می شود، با چه افرادی محرم می شود؟
مادر جانشین به منزله مادر رضاعی است و کودکی که از او متولد می شود به تمام خویشان زن که درمورد مادر رضاعی محرم می شوند، محرم خواهند بود. ولی نسبت به شوهر آن زن تنها به عنوان ربیبه رضاعی محرم می شود و نسبت به بستگان دیگر شوهر آن زن نامحرم است.
٣ – مادر زن و پدر شوهر
شخصى پس از فوت همسرش دوباره ازدواج کرده و مادرزن اوّل او نیز دوباره ازدواج کرده است، آیا هنوز با مادر زن اوّل محرم است؟ در صورت طلاق چطور؟ اگر پسر کسى بمیرد و عروس او شوهر دیگرى کند یا عروسش طلاق بگیرد و با دیگرى ازدواج کند، آیا باز هم به پدر شوهر اوّل محرم است؟
مادر زن در هر حال محرم است و عروس هم در هر حال به پدر شوهر محرم است.
٤ – حکم محرمیت داماد یک زن با زن دیگر شوهر
اگر مردى دو زن به نام هاى فاطمه و زهرا داشته باشد، و از هر کدام دخترى داشته باشد، و دختران آن مرد شوهر کنند، لطفاً بفرمایید:

1ـ آیا داماد آن مرد با هر دو زن او محرم هستند؟ مثلا حسن داماد فاطمه، با زهرا هم محرم است؟
2ـ اگر شیر یکدیگر را خورده باشند، چطور؟ مثلا لیلا، که دختر فاطمه است، شیر زهرا را هم خورده باشد. آیا حسن که با فاطمه، مادر خانمش، محرم است، با زهرا که همسرش را شیر داده نیز محرم مى شود؟3ـ اگر داماد دوّمى پیدا شود; مثلا حسین با سکینه ازدواج کند و سکینه فقط شیر مادرش را (که زهرا است) خورده باشد و شیر فاطمه را نخورده باشد، آیا حسین با فاطمه محرم مى شود؟
1- تنها به مادر زن خود محرم مى شود.
2- مادر زن رضاعى، محرم است.
3- محرم نمى شود.
٥ – نوه های همسران یک مرد نسبت به همدیگر
مردى داراى دو زن است و از هر دو داراى اولاد است و مى دانیم که اولاد پسر و اولاد اولاد پسر این زن با آن زن محرمند، اینک سؤال این است که آیا اولاد دخترآن زن (نوه دخترى زن اوّل) نیز به زن دیگر محرم مى باشند؟
نوه هاى پسرى و دخترى همه با آن زن محرمند، زیرا زن پدر و زن جد جزء محارمند.
ارسال به دوستان
٦ – محرمیت عروس به بستگان رضاعی داماد
من به تازگی نامزد کردم، نامزدم فرزند خوانده است و وقتی شیرخوار بوده توسط خاله اش شیر خورده و به مادرش محرم شده. می خواستم ببینم من بعد از ازدواج به پدر شوهرم و یا فرزند دختر من به ایشان نامحرم است؟
آری، نامحرم هستید.
٧ – محرم بودن دختر شخص به شوهر مادر
آیا دختر من به شوهر مادر همسرم (شوهرم) محرم است؟
دختر شخص به شوهر مادرش محرم است.
٨ – محرم نبودن دایی و عمو و عمه و خاله بر همسر
آیا دایی و عموی شوهر و خاله و عمه ی همسر، جزء محرم ها می باشند؟
خیر، نامحرم هستند.
٩ – عدم محرمیت داماد به نامادری همسر
آیا مرد به نامادری زنش محرم است؟
خیر، محرم نیست.
١٠ – محرمیّت فرزندان زن در عقد موقت
در صورت اتمام عقد موقت، آیا محرمیّت مرد با فرزندان زن باقی می ماند؟
اگر آمیزش صورت گرفته باشد به فرزندان آن زن محرم می شود.
١١ – محرمیّت فرزندان زن در عقد موقت
در صورت اتمام عقد موقت، آیا محرمیّت مرد با فرزندان زن باقی می ماند؟
اگر آمیزش صورت گرفته باشد به فرزندان آن زن محرم می شود.
١٢ – عدم محرمیت دایی و عموی همسر
لطفا حکم دایی وعموی همسر از جهت محرمیت را بفرمایید
دائی و عموی همسر محرم نیستند.
١٣ – دائی، عمو، خاله و عمه همسر
آیا دایی و عموی شوهر بر زن محرم است؟ خاله و عمه زن بر شوهر چطور؟
ایشان نامحرم هستند.
١٤ – شوهر مادر
آیا شوهر مادرم می تواند می تواند محرم من که دختر مادرم هستم باشد؟
آری، محرم است و شما به منزله دختر او می باشید.
١٥ – حکم محرمیت خاله همسر
آیا به خاله همسرم (زنم) محرم هستم؟
خیر، به ایشان محرم نیستید.
١٦ – محرمیت داماد زن اول به زن دوم
مردى داراى دو زن است و از هر زنى چنددختر دارد همه دخترها را شوهر داده، آیا شوهران این دختران به زن دیگر آن مرد محرمند؟ و آیا فرزندان و نوه ها چه از این دختران و چه از آن دختران، نسبت به زنهاى دیگر آن مرد محرمند؟
بچه ها و نوه ها به مرد و زن محرمند ولى داماد یک زن به زن دیگر محرم نیست.
١٧ – محرمیت مادر زن دوم به پسر زن اول
آیا مادر زن دوّم به پسر زن اوّل محرم است؟
محرم نیست.
١٨ – محرمیت پسر زن به زن دوم شوهر
در صورتى که زن اوّل از شوهر اوّلى خود (غیر از شوهر فعلى) پسرى داشته باشد، تکلیف این پسرى که از شوهر قبل بوده است با زن و مادر زن شوهر دوّم چیست؟
محرم نیستند.
١٩ – محرمیت عروس زوجه
آیا عروس زوجه انسان (یعنى زوجه فرزندى که آن زن از شوهر دیگر دارد) بر او محرم است؟
تنها عروس خود انسان یعنى همسر پسرش بر او محرم است نه عروس همسرش.
ارسال به دوستان
٢٠ – دختران زن از شوهر اول
اگر زنى که شوهر او مرده است و از او پسران و دخترانى دارد با مرد دوّمى ازدواج کند آیا شوهر دوّم به پسران و دختران این خانم محرم است؟
شوهر دوّم پس از عروسى با آن زن نسبت به دختران آن زن از شوهر اوّل محرم است و امّا نسبت به پسران محرمیّت مفهومى ندارد.
٢١ – محرمیت دختر زن از شوهر اول به پدر شوهر دوم
شخصى با همسر شهیدى که داراى یک دختر است، ازدواج کرده، آیا این دختر بر پدر این آقا (پدر بزرگ) محرم است، اگر نیست راه محرم شدن چیست؟
نامحرم است، ولى هرگاه آن پدر فرزند دیگرى داشته باشد و صیغه شرعى این دختر را با آن فرزند بخوانند، حکم عروس او را پیدا مى کند و بر او محرم مى شود.
٢٢ – کسی که از شیر زن دایی خود خورده است
من از شیر زن دایی ام نوشیده ام آیا من به دختر دایی هایم محرم هستم؟
از شیر ایشان مطابق مساله 2116 رساله ما خورده باشید به دختران آن دایی از همان خانم محرم می باشید
٢٣ – محرمیت مرتضع با فرزندان مرضعه از شوهر دیگر
شخصى از خانمى، طبق شرایطى که در رساله هاى عملیّه بیان شده، شیر خورده است. این زن پس از فوت همسرش، شوهر دیگرى انتخاب نموده، و از هر دو شوهر داراى فرزندانى است. لطفاً در این مورد به دو سؤال زیر پاسخ فرمایید:

الف) آیا فرزندانى که این خانم از هر دو شوهر دارد بر آن شخص محرم هستند؟
ب) آیا فرزندانى که از شوهر دوّم دارد، مى توانند با فرزندان این شخص که از خانم مذکور شیر خورده، ازدواج نمایند؟
الف) آرى محرمند.
ب) نمى توانند ازدواج کنند.
٢٤ – محرمیت فرزند رضاعی برادر
اگرزن برادرم به فرزندی به غیر از فرزند برادرم شیر بدهد آیا من با آن فرزند محرم میشوم؟
در صورتی که از شیر برادر تان باشد به شما هم محرم می باشد.
٢٥ – عدم محرمیت فرزندان زن و شوهر با یکدیگر
مردی که یک پسر دارد با زنی که یک دختر دارد ازدواج میکند آیا این پسر و دختر با هم محرمند؟
اگر محرمند آیا قبل از دخول زن ومرد میتوانند با هم ازدواج کنند؟
محرم نیستند و در هر حال می توانند با هم ازدواج کنند.
٢٦ – محرمیت پسر با همسران موقت قبلی پدر
فردی چند سال پس از اتمام مدت عقد ازدواج موقت با زن دیگری ازدواج دایم میکند و از او صاحب اولاد پسر میشود. این پسر به همسر قبلی موقت پدرش محرم است یا خیر؟
آری، با او محرم است.
ارسال به دوستان
٢٧ – عدم محرمیت داماد به زن پدر
آیا زن پدر به داماد محرم می باشد در حالی که فرزند را بعد از شیر خوارگی مادری کرده است ؟
داماد به زن پدر محرم نیست.
٢٨ – عدم محرمیت خدمتکار نامحرم
اگر یک زن، خدمتکار مرد داشته باشد آیا این دو به هم محرمند؟
محرم نیستند.
٢٩ – نحوه محرمیت خواهر زن
بنده و باجناقم با رضایت همسرانمان جهت راحتی در پوشش آنها (صرفاً برداشتن روسری و با لباس مناسب) قصد ایجاد محرمیت داریم .چگونه امکانپذیر است؟ آیا رضایت چهار نفره برای اینکار کافی است ؟
بهتر است جز در موارد ضرورت از این کار خودداری کنید. ولی اگر هر دوی شما دختری داشته باشید و به عقد دیگری با شرایط خاص اش در آورید، محرمیت ایجاد می شود.
٣٠ – لمس بدن همسر پس از فوت
در هنگام مرگ نسبت محرم بودن زن وشوهر چگونه می شود؟ اگر زن یا شوهر یکی از دنیا برود آیا میتوانند بعد از غسل برای آخرین بار همدیگر را لمس کنند؟ برای خداحافظی یعنی مرد زن خود و یا زن شوهر میت خود را ببوسد.
این مقدار مانعی ندارد.