ازدواج دارای ابعاد و ویژگی های متعددی است. یکی از پررنگ ترین جنبه های آن مسائل شرعی و فقهی در ارتباطات اعضای خانواده است. در ادامه فتاوای مرجع تقلید حضرت آیت الله مکارم شیرازی، در خصوص موضوعات مربوط به ازدواج و زناشویی آورده شده است. هرچند ممکن است افراد مقلد ایشان نباشند، اما با مطالعه استفتائات احکام شرعی موضوع حدوداً مشخص خواهد شد:
.
.
| عقد دائم | فسخ نکاح | |
| عقد موقت | . . |
مسائل جنسی |
| طلاق | نگاه | |
| متفرقه | روابط زن و مرد | |
| اولاد | محرم و نامحرم | |
| ازدواج با سایر فرق | وطی به شبهه | |
| ازدواج های حرام | مقدمات ازدواج |
خواستگاری
١ – حکم خواستگاری از زن در دوران عده و زن شوهر دار
احتراما در صور ذیل حکم خواستگاری از زن، با اشاره (تعریض) و تصریح به ازدواج از طرف همسر و یا شخص دیگر نسبت به زن شوهر دار و یا زنی که در دوران عده به سر می برد، مرقوم فرمایید؟ 1- زن شوهردار به عقد دائم یا موقت 2- زنی که در عده طلاق رجعی به سر می برد؟ 3- زنی که در عده بائن (مانند خلع، وفات، فسخ و...) به سر می برد؟ 4- زنی که سه مرتبه طلاق داده شده است و در عده به سر می برد؟ 5- زنی که نه مرتبه طلاق داده شده و بر زوج حرام ابد شده و در دوران عده به سر می برد؟
١- نه اشاره و نه تصریح به ازدواج جایز نیست.(ولو اشاره و یا تصریح را معلق بر زمان جدا شدن از شوهر کند.) 2- اشاره و تصریح به ازدواج فقط از طرف شوهر سابق جایز است ولی از شخص دیگر جایز نیست. 3- اشاره برای همسر سابق(غیر از عده وفات که همسر سابق وجود ندارد) و غیر او اشکال ندارد ولی تصریح به ازدواج فقط از طرف شوهر سابق جایز است . 4- اشاره از طرف همسر سابق و غیر او اشکال ندارد ولی تصریح به ازدواج از هیچکدام جایز نیست. 5- تصریح به ازدواج نه از همسر سابق و نه از غیر اوجایز نیست ولی اشاره از طرف غیر همسر سابق اشکال ندارد. نکته: 1- مراد از اشاره این است که لفظی بگوید که تصریح در ازدواج نباشد و غیر از ازدواج معنای دیگری را برساند(مثل اینکه غصه نخور، خاطر خواه داری و مانند آن)و مراد از تصریح لفظی است که جز معنای ازدواج نرساند (مثل اینکه بگوید من آماده ام با تو ازدواج کنم.) 2- پاسخ دادن زن نیز تابع احکام پیشنهاد خواستگار است در مواردی که در بالا ذکر شد و حرام است باید از جواب دادن پرهیز کند.
٢ – عدم لزوم تصریح به باکره نبودن در خواستگاری
اگر دختری به هر علتی بکارت خود را از دست داده باشد آیا باید هنگام خواستگاری، این مورد را بگوید؟
بر دختر لازم نیست وضع خود را به شوهر بگوید؛ امّا اگر بعداً بر شوهر ثابت شد که دختر باکره نیست، حقّ فسخ نکاح را دارد.
٣ – مشاهده دختر با لباس نازک هنگام خواستگاری
اینکه خواستگاران مختلف درخواست نمایند که دختر مورد نظر خود را با لباس نازک مشاهده نمایند، این مساله برای پسری که از دختران متعدد خواستگاری می کند چه حکمی دارد؟ برای دخترانی نیز که در معرض خواستگاران متعدد قرار می گیرند چگونه است؟
درخواست خواستگاران برای مشاهده دختران مورد نظر با لباس نازک شرعاً مانعی ندارد ولی این کار تنها در صورتی مجاز است که طرفین بر مسائل دیگر ازدواج توافق کرده باشند نه این که پسران برخیزند و اندام نیمه برهنه دختران متعدد را به عنوان خواستگار مشاهده کنند.
٤ – خواستگاری بدون اطلاع ولی
کسى که قصد ازدواج موقّت دارد آیا مى تواند بدون اطّلاع ولىّ دختر از او خواستگارى کند؟ در دو صورت باکره بودن و بیوه بودن زن، حکم آن را بیان فرمایید.
خواستگارى در هر صورت مانعى ندارد، ولى جارى کردن صیغه عقد بدون اذن ولى در باکره جایز نیست امّا در بیوه رضایت طرفین براى اجراى صیغه عقد کافى است.
٥ – حدّ دیدن بدن دختر به قصد ازدواج
آیا پسر به قصد ازدواج می تواند به تمام بدن دختر مورد نظرش نگاه کند؟ از روی پیراهن نازک بدن نماچطور؟
به مقداری که در اینگونه موارد معمول است مانعی ندارد.
٦ – استخاره برای ازدواج
آیا براى پاسخ دادن به خواستگار دختر، استخاره کردن مورد دارد؟
هرگاه بعد از مشورت و تحقیقات لازم، مشکل حل نشود مى توان از استخاره استفاده کرد.
٧ – تحقیق و فکر کردن در مورد دختران
آیا تحقیق کردن در مورد دختران، یا فکر کردن در مورد آنها، و یا عاشق آنها بودن، اشکال دارد؟
عشقى که آمیخته به گناه نشود، و مقدّمه ازدواج باشد مانعى ندارد; ولى در جایى که انسان قصد ازدواج ندارد نباید تحقیق کند.
٨ – ازدواج با زنان چشم آبی
آیا روایت یا حدیثی درخصوص عدم ازدواج با افراد زاغ چشم یا چشمهای رنگی داریم یا خیر؟ چون فردی اظهار می کرد که از یکی از ائمه (ظاهراً امام باقر(ع)) روایتی در این خصوص داریم.
روایاتی در وسائل الشیعه ، ج 14 ، ابواب مقدمات النکاح ، باب 20 مستدرک الوسائل ، ح 14 ، ابواب مقدمات النکاح، باب 19 در مدح زنان چشم آبی آمده است.
٩ – ازدواج با مسلمانی که نماز نمی خواند
می خواستم بدانم اگر مسلمانی در انجام فریضه نماز کوتاهی کند یا به طور کامل آن را بجا نیاورد، حکم کافر را دارد یا نه؟ ازدواج با چنین شخصی چه حکمی دارد؟ در برخورد با چنین شخصی چه باید کرد؟ و اگر ازدواج کرده باشد چگونه است؟
در صورتی که معتقد به نماز باشد ولی بر اثر تنبلی آن را بجا نیاورد کافر محسوب نمی شود بلکه مسلمان گناهکاری است و ازدواج با او جایز است ولی لازم است با زبان خوش توأم با ادب و احترام او را امر به معروف و نهی از منکر کرد تا این فریضه بزرگ را بجا آورد.
١٠ – آشکار نکردن مشکل جسمی هنگام خواستگاری
اگر دختر یا پسر به هنگام خواستگارى داراى مشکلى از نظر جسمى باشد، و آن مشکل آشکار نباشد، آیا واجب است آن را به طرف مقابل بگوید؟
واجب نیست; ولى خلاف آن را نگوید. امّا اگر مشکل مهمّى باشد، گفتنش بهتر است.
١١ – ازدواج با کسی که معتقد به انجام وظایف دینی نباشد
اگر دختری(ایرانی و طبعامسلمان زاده)ادعا کند که خود را مسلمان نمی داند(هر چند ممکن است که به دلیل لجبازی یا مسائل دیگر چنین ادعایی داشته باشد)ولی واضحا به انجام وظائف دینی همچون نماز، روزه و ... هم معتقد نباشد ،ازدواج با چنین دختری صحیح است یا باطل؟
در صورتیکه اعتقادی به این امور ندارد ازدواج با این فرد صحیح نیست. ولی اگر عملا به جا نمی اورد ترک عمل دلیل بر عدم اعتقاد نیست.
١٢ – گرفتن شیربها از داماد
آیا مادر مى تواند شیربها بگیرد؟
مادر در صورتى مى تواند شیربها بگیرد که به صورت شرط ضمن العقد به هنگام خواندن عقد نکاح قید شود.
١٣ – ازدواج با دختری که مقید به مسائل شرعی نیست
آیا ازدواج با دخترى که به ظاهر مسلمان است ولى اهل نماز نیست، مثل ازدواج با کافر است؟
این ازدواج جایز است ولى باید تدریجاً او را دعوت به انجام واجبات نمود.
١٤ – همسن بودن دختر و پسر در ازدواج
بزرگتر بودن پسر نسبت به دختر در امر ازدواج چه تاثیری دارد؟ اگر دختر و پسر همسن باشند یادختر چند روزی بزرگتر از پسر باشد آیا از نظر شرعی ایرادی دارد؟ مگر اصل بلوغ فکری نیست؟
از نظر شرعی اشکالی ندارد.
١٥ – امتحان کردن فردی با دعوت او به گناه
امتحان کردن کسی جهت تحقیق با دعوت به گناه چه حکمی دارد؟
جایز نیست، امتحان کردن راه های بهتری دارد.
١٦ – اختلاف سن در ازدواج
چهل وهفت سال سن دارم ازنظر شرع اختلاف سن ازدواج چقدر باید باشد؟
اختلاف سن در ازدواج حدّ معینی ندارد ولی بهتر این است که فاصله زیادی نباشد تا پیوند آنها دوام بیشتری داشته باشد.
١٧ – سختگیری های والدین در مورد ازدواج
سختگیرى هاى بیش از حدّ برخى والدین در مورد مسائل مقدّماتى ازدواج (مهریّه و مانند آن) موجب محروم شدن جوانان از ازدوج مى شود، خواهشمند است بفرمایید عمل مذکور چه صورت دارد؟
سخت گیرى هاى بى مورد در امر مقدّس ازدواج جایز نیست; و چنانچه بر اثر این سخت گیریها برخى از ازدواج محروم شوند، و خداى ناکرده مرتکب گناهى شوند، کسانى که سخت گیرى کرده اند نیز در این مورد مسؤولند.
١٨ – مخالفت والدین با ازدواج فرزندان
برادر بزرگتر از خودم عاشق دخترى است، ولى پدر و مادرم مانع از عشق او هستند. و دلیل آنها این است که پدر آن دختر جزء اقوام یکى از قاتلین پسر عمّه ام مى باشد. آیا مطلب مذکور مانع ازدواج برادرم و آن دختر مى شود؟
اگر در فامیل ، یک نفر مرتکب خطایى شود، تمام آن فامیل بد نمى شوند. اگر واقعاً خانواده آن دختر خانواده خوبى هستند، ازدواج با او مانعى ندارد.
نامزدی
١ – مطالبه هدایای دوران نامزدی
داماد قبل از عروسى براى خانم خود مقدار قابل توجّهى وسایل زینتى از قبیل طلا و غیره به عنوان هدیه گرفته است به فرض این که دختر حاضر به عروسى نشود آیا داماد حّق مطالبه آن وسایل زینتى را دارد و آیا استفاده دختر بعد از اطّلاع از عدم رضایت داماد از آن زینت آلات جایز است؟
حق دارد، و تصرّف در آن از سوى دختر در فرض مسأله جایز نیست.
٢ – حدّ دیدن بدن دختر به قصد ازدواج
آیا پسر به قصد ازدواج می تواند به تمام بدن دختر مورد نظرش نگاه کند؟ از روی پیراهن نازک بدن نماچطور؟
به مقداری که در اینگونه موارد معمول است مانعی ندارد.
٣ – اجازه از شوهر برای بیرون رفتن دردوران نامزدی
در دوران نامزدی که زن در خانه پدری تشریف دارد هرگونه بیرون رفتن زن باید با اجازه شوهر باشد یا پدر زن؟ اگر با مرد باشد در صورت رعایت نکردن زن باتوجه به این نکته در طلاق مهریه شامل زن میشود یانه؟
در این دوران نه نفقه واجب است ونه اجازه گرفتن زن
٤ – وظیفه کسانی که عقد دائم خوانده اند ولی جواب آزمایش آنها همخوانی ندارد
اگر دختر و پسری آزمایش خون دادند ولی نتیجه آزمایش به گونه ای بود که با یکدیگر همخوانی نداشتند، در حالیکه صیغه عقد دائم قبلاً خوانده شده بود تکلیف آنها چیست؟
احتیاط آن است که اگر طرفین راضی باشند با طلاق از همدیگر جدا شوند مبادا فرزندان آنها دچار اشکال شوند.
٥ – حکم هدایای قبل از ازدواج
شیرینى دختر و پسرى را مى خورند، پسر و بزرگان او هدایایى را براى عروس و خانواده اش مى برند، در صورتى که نامزدى به هم بخورد و یا یکى از پسر و دختر بمیرند، حکم این هدایا چیست؟
آنچه مصرف نشده باید برگردانند، ولى نسبت به آنچه مصرف شده مدیون نیستند.
٦ – پولی که از داماد جهت تهیه جهیزیه دریافت شده
پولى را که پدر دختر از داماد جهت جهیزیّه دخترش مى گیرد در صورتى که از جهیزیّه زیاد بیاید آیا براى پدر دختر حلال است؟
اگر به صورت شرط ضمن العقد پول مزبور را جهت پدر قرار دهند مبلغ اضافى براى او حلال است و اگر آن پول را به نام دختر قرار داده باشند و جزء مهریّه باشد متعلّق به دختر است.
عروسی
١ – برگزاری جشن عروسی در ایام قمر در عقرب
قصد داریم در روزی که مصادف با سالروز ازدواج حضرت علی و حضرت فاطمه علیهما السلام است مراسم ازدواج بگیریم اما این تاریخ مقارن شده با قمر در عقرب که در روایات از ازدواج در این ایام نهی شده است بنده در مقابل این موضوع چه اقدامی کنم؟ آیا روایت درباره جاری کردن صیغه عقد است یا شامل مراسم جشن ازدواج هم می شود؟
این روایات شامل مراسم جشن ازدواج نمی شود.
٢ – حکم غنا در مراسم مختلف عروسی
آیا حکم جواز غنا در مجلس زفاف و عروسى، در مجلس شب عقد نیز جارى است؟
تفاوتى بین شب عقد و عروسى و سایر شبها نیست، و آهنگها و موسیقى هاى مناسب مجالس لهو و فساد، در هر حال حرام است.
٣ – شرائط مجلس عروسی اسلامی
یک مجلس عروسی اسلامی چگونه باید برکزار شود؟
مجلس عروسی اسلامی آن است که جشن و شادی و شادمانی، بدون ارتکاب گناه و کارهای حرام و خلاف شئونات انسان انجام می شود.
٤ – عکس گرفتن در مجالس عروسی
آیا خواهران مذهبى مى توانند در عروسى ها و عقدها که نوعاً بدحجاب و آرایش کرده هستند، جلو دوربین قرار بگیرند توسط خواهران عکاس عکس آنها گرفته بشود؟ ناگفته نماند ظاهر کردن چنین عکسهایى به دست مردان نامحرم مى باشد.
عکس گرفتن از زنان به وسیله زنان اشکالى ندارد، مگر این که به دست مردان بیگانه بیفتد و آنها را بشناسند و یا منشأ فساد شود.
٥ – دعوت از مطرب برای مجالس عروسی
متأسّفانه در یکى دو سال اخیر، عدّه اى براى عروسى فرزندان خود از افرادى به نام «مُطرِب» که داراى ابزار و آلات موسیقى بوده، و در عروسى ها ضمن آواز خواندن به رقص و پایکوبى نیز مى پردازند، دعوت به عمل مى آورند! با توجّه به آثار منفى حضور مطربان، دعوت از چنین افرادى و پول دادن به آنها شرعاً چه حکمى دارد؟
دعوت کردن از مطرب حرام است، و پول دادن به آنها گناه دیگرى است. علاقه مندان به اسلام و شیعیان اهل بیت اطهار(علیهم السلام) بایستى از این اعمال پرهیز کنند.
٦ – کاروانهای عروسی
حکم کاروانهاى عروسى که عروس را با بوق زدن و دست زدن در خیابانها مى برند چیست؟
این کارها مناسب اهل دین نیست.
٧ – دایره زدن در مراسم عروسی
دایره زدن در مجالس عروسى و غیر عروسى چه حکمى دارد؟
حکم دایره زدن حکم سایر آلات موسیقى است و فرقى میان مجالس عروسى و غیر آن نمى باشد (بنابر احتیاط واجب).
٨ – غنا در مراسم عروسی و غیر آن
بنابر قول بعضى از فقها غنا در مجالس عروسى استثنا شده است، نظر مبارک حضرت عالى چیست؟
فرقى میان مجالس عروسى و غیر عروسى (بنابر احتیاط) نیست.
٩ – نواختن دف در عروسی ها
اگر بخواهیم در مجلس عروسی به جای رقص و آهنگ های مبتذل با خواندن اشعار ائمه و شعر های سنتی عروسی دف هم بنوازیم آیا حرام است؟
خواندن شعرهای سنتی اشکالی ندارد ولی نواختن دف اشکال دارد.
١٠ – ایجاد کاروان های عروسی
گُل کارى کردن ماشین، و بوق زدن در سطح شهر، اگر موجب جلب نظر نامحرم به داخل ماشین، یا باعث اذیّت و مزاحمت مردم شود، چه حکمى دارد؟
اگر براى مردم تولید مزاحمت کند، اشکال دارد.
١١ – گرفتن پول شاباش
با توجّه به این که به جز رقص همسر براى همسر، بقیّه رقص ها اشکال دارد، لطفاً بفرمایید: پولى که به عنوان شاباش در مجالس رقص، به ویژه عروسى ها، به کسى که مى رقصد مى دهند، براى دهنده و گیرنده آن، از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
دادن و گرفتن این پول ها جایز نیست.
١٢ – ورود کاروان های عروسی به اماکن مقدسه
مدّتى است که کاروانهاى عروسى به آستان مقدّس حضرت محمّد بن موسى الکاظم(علیه السلام)ـ سبز قبا ـ مى آیند. ولى متأسّفانه به دلیل عدم رعایت حجاب و پوشش اسلامى کامل توسّط عروس و دامادها، و این که بعضى از آنها تنها به فیلمبردارى و عکّاسى و نماد قرار دادن ضریح متبرّک قناعت مى کنند، موجبات توهین و بى حرمتى نسبت به حریم مقدّس آن حضرت را فراهم آورده اند. ممانعت از ورود کاروانهاى عروسى به داخل اماکن مذهبى چه حکمى دارد؟
لازم است این کاروانها جهات شرعى و شؤون آن اماکن متبرّکه را رعایت کنند، و مسؤولین این اماکن مقدّسه باید از طرق صحیح، از جمله نصب پلاکاردهایى هشدار دهنده، و توزیع اوراق چاپى، و تذکرات پى در پى، به گونه اى که به درگیرى و خشونت منتهى نشود، مسأله را دنبال کنند.
١٣ – نگاه کردن به رقص
آیا نگاه کردن به رقص جایز است؟
نظر کردن به رقص حکم خود آن را دارد.
١٤ – رقص زن برای شوهر
اگر اجازه رقص زن برای شوهرش را میدهید آیا نباید زن آن را از راه حرامی چون کلاس رقص و گوش کردن ترانه مطرب یاد گرفته باشد؟
توجه داشته باشید که رقص زن برای شوهرش جایز است، نه واجب که مقدمات آن هم واجب باشد.
١٥ – رقص در مجالس عروسی
آیا رقص در مجالس عروسى جایز است؟
رقص منشأ فساد است و اشکال دارد خواه رقص زن براى زن یا مردبراى مرد و یا زنان براى مردان باشد ولى رقص زن براى همسرش اشکال ندارد.
١٦ – نگاه به رقص دیگران
آیا نگاه به رقص هم حرام می باشد؟
نگاه به رقص هم حکم رقص را دارد.
١٧ – رقص از نظر شرع
تعریف رقص از نظر شرعى چیست؟ و حکم آن به نظر حضرتعالى چه مى باشد؟
تنها رقص زن براى شوهرش جایز است، و بقیّه اشکال دارد، و رقص یک امر عرفى است، و آن حرکات موزونى است که افراد مطّلِع تصدیق کنند مصداق رقص است، و اگر مصادیق مشکوکى پیدا کرد حرام نیست.
١٨ – رقصیدن در تنهایی
اگر انسان در تنهایی برقصد و کسی پیش او نباشد رقص او اشکال دارد و حرام است؟
اشکال ندارد.
١٩ – دست زدن هماهنگ در مجالس
آیا دست زدن هماهنگ و مرتّب، یا نامرتّب، در مجالس مولودى ائمّه اطهار(علیهم السلام) جایز است؟ آیا با احترام و قداست این مجالس سازگار است؟ شرکت در این مجالس، که جهت اظهار شادى به دست زدن مشغول مى شوند، چه حکمى دارد؟
کف زدن مانعى ندارد; امّا در مساجد و حسینیّه ها باید ترک شود.
٢٠ – دست زدن در مجالس شادی ائمه (علیهم السلام)
دست زدن همراه با مدّاحى در مجالس شادى ائمّه معصومین(علیهم السلام) و روزهاى تولّد آنها از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
دست زدن اگر با امور حرام دیگرى مقرون نباشد حرام نیست، ولى در مساجد و حسینیّه ها از آن پرهیز کنید.
