دکتر علیرضا متحدی

ازدواج دارای ابعاد و ویژگی های متعددی است. یکی از پررنگ ترین جنبه های آن مسائل شرعی و فقهی در ارتباطات اعضای خانواده است. در ادامه فتاوای مرجع تقلید حضرت آیت الله مکارم شیرازی، در خصوص موضوعات مربوط به ازدواج و زناشویی آورده شده است. هرچند ممکن است افراد مقلد ایشان نباشند، اما با مطالعه استفتائات احکام شرعی موضوع حدوداً مشخص خواهد شد:

.

.

١ – حکم شرعی ازدواج موسوم به سفید
عده ای از دختران و پسران نامحرم با اعتقاد به اینکه رضایت قلبی جهت ازدواج دائم یا موقت کافی است و نیازی به خطبه عقد نمی باشد اقدام به زندگی مشترک در کنار هم و برقراری روابط زن و شوهری بدون عقد شرعی می نمایند؛ لطفا نظر مبارکتان را در مورد این کار که در اصطلاح برخی به ازدواج سفید نام گرفته است در سوالات ذیل مرقوم فرمایید؛ با تشکر و احترام. 1- آیا صرف رضایت دختر و پسر نامحرم برای زندگی در کنار هم به معنای محرمیت بوده و کفایت از صیغه عقد دائم و یا موقت می کند؟ 2- آیا ازدواج دختر باکره بدون اذن ولی او صحیح است؟ و مراد از دختر باکره چیست؟ 3- در صورتی که دختر و پسری قبلا با جهل به لزوم خواندن عقد ازدواج و بدون اطلاع پدر دختر رابطه جنسی داشته اند برای حفظ آبرو می توانند بدون اطلاع پدر دختر در حال حاضر خودشان عقد شرعی بخوانند؟
1- بدون شک رضایت قلبی کافی نیست و چنین ارتباطی، ارتباط نامشروع است و به عقیده ما نام ازدواج بر آن صحیح نیست خواه سفید باشد یا سیاه. 2- ازدواج دختر باکره (موقت یا دائم) بدون کسب اجازه ولی دختر جایز نبوده و ازدواج باطل است و منظور از باکره دختری است که قبلا با اجازه ولی شوهر نکرده است، خواه عضو بکارت موجود باشد، یا نه. 3- در فرض سوال عقد بدون اذن ولی دختر صحیح نیست.
٢ – حکم عقد غیر حضوری
آیا خواندن عقد غیر حضوری (موقت یا دائم) مثلا از طریق تلفن و یا فضای مجازی و امثال آن صحیح است و اگر نیست برای جدایی نیاز به صیغه طلاق است ؟
عقد (دائم یا موقت) بصورت غیر حضوری اشکال دارد و اگر قبلا خوانده اند بنابراحتیاط واجب در عقد دائم برای جدایی، صیغه طلاق با شرایط شرعی خوانده شود و در عقد موقت، مرد باقیمانده مدت را ببخشد.
٣ – حکم ازدواج فرزند خوانده با سرپرست
اخیرا در جراید مباحثی در مورد ازدواج سرپرست با فرزند خوانده مطرح شده است؛ مستدعی است نظر شریفتان را در مورد حکم شرعی این ازدواج مرقوم فرمایید؟
با توجه به این که این ازدواج باید شرعا به مصلحت فرزند خوانده باشد و به اصطلاح فقها، غبطه او رعایت شود و این کار غالبا به مصلحت فرزند خوانده نیست و راه را برای سوء استفاده پدر خوانده باز می کند از نظر ما شرعا جایز نیست
٤ – تکلیف زنی که شوهرش عمدا به ائمه توهین می کند
اگر مردی به ائمه علیهم السلام توهین کند و همسر او یقین دارد که وی عمدا چنین کرده، وظیفه این زن چیست؟
باید از شوهرش جدا شود و نیازی به طلاق نیست
٥ – ازدواج با فرد همجنس باز یا استمنا کننده
ازدواج با کسی که همجنس بازی میکند و یا استمنا انجام میدهد چه حکمی دارد ؟
در صورتیکه آنها از کار خود جدا توبه کننند و با اعمال صالح ، گذشته خود را جبران نمایند ، ازدواج با آنها مانعی ندارد .
٦ – ازدواج مرد با زنی که قبلا با او زنا محصنه کرده است
لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:

1ـ اگر کسى با زن شوهردار زنا کند، ازدواج با آن زن بعد از طلاق یا فوت شوهرش چه صورت دارد؟

2ـ آیا فرقى بین دخول در قُبل و دُبر هست؟

3ـ آیا صورت علم به مسأله و جهل به آن تفاوتى دارد؟

4ـ اگر ازدواج صورت بگیرد و صاحب اولاد شوند، حکم چیست؟
جواب 1 تا 4: ما دلیلى بر حرمت نیافته ایم; لذا در صورتى که ازدواج کرده باشند ازدواج آنهارا بر هم نمى زنیم. ولى اگر ازدواج نکرده باشند، مى گوییم احتیاط کنند. و فرقى بین علم و جهل، و دخول از طرفین نیست.
٧ – عروس و داماد
شخصى پس از فوت همسرش دوباره ازدواج کرده و مادرزن اوّل او نیز دوباره ازدواج کرده است، آیا هنوز با مادر زن اوّل محرم است؟ در صورت طلاق چطور؟ اگر پسر کسى بمیرد و عروس او شوهر دیگرى کند یا عروسش طلاق بگیرد و با دیگرى ازدواج کند، آیا باز هم به پدر شوهر اوّل محرم است؟
مادر زن در هر حال محرم است و عروس هم در هر حال به پدر شوهر محرم است.
٨ – ازدواج زن شوهر دار در غیاب شوهر
زمانی که شوهر زن جوانی به مسافرت طولانی مدت رفته در واقع زن شوهری کنار خود ندارد و نمی تواند نیازهای جنسی خود را ارضا کند و وقتی اطمینان دارد شوهرش تا مثلاً یک سال دیگر باز نمی گردد ممکن است که به گناه بیافتد، پس چرا نمی توانند همانند مردی که از زن خود جداست از عقد موقت استفاده کند؟ چرا اسلام به نیازهای جنسی مرد توجه می کند اما به زن بی توجه است؟
مرد حق ندارد زن دائمی خود را طوری ترک کند که نه مانند زن شوهردار باشد نه بی شوهر و مرد نمى تواند بیش از چهار ماه، نزدیکى با همسر دائمى خود را ترک کند، بلکه اگر زن جوان باشد و در این مدّت بیم آن مى رود که به گناه بیفتد احتیاط واجب آن است که طورى رفتار کند که او به گناه نیفتد.
٩ – حرمت خواهر و دختر کسی که لواط داده بر لواط کننده
اگر کسی با پسر عمویش لواط کرده باشد آیا میتواند با خواهر او ازدواج کند؟
مادر، خواهر و دختر پسری که لواط داده بر لواط کننده حرام است، در صورتیکه لواط کننده بالغ باشد و دخول انجام شده باشد.
١٠ – ازدواج زنی که نماز طواف نساء او باطل بوده
نماز طواف نساء زنی باطل بوده است و مدت ها بعد ازدواج کرده است. آیا شرعاً زن و شوهر محسوب می شوند؟
اگر «طواف نساء» را ترک کند، خواه از روى عمد باشد، یا جهالت، یا فراموشى عمره مفرده او باطل نیست و کفّاره هم ندارد ولى همسر بر او حرام است، تا بازگردد و طواف کند. و اگر بازگشت ممکن نیست، یا مشکل است، نایب بگیرد و بعد از انجام این عمل عقد ازدواج را تکرار کند.
١٢ – ازدواج در عدّه بدون دخول
اگر زنی قبل از آنکه عدّه اش تمام شود با مرد دیگری ازدواج موقت نماید در حالی که دخول محقق نشود و لذت های دیگر را از یکدیگر ببرند، آیا در این صورت نیز زنا کرده اند و بر یکدیگر حرام ابدی می شوند؟
این کار حرام و گناه بوده ولی با توجه به اینکه دخول صورت نگرفته به یکدیگر حرام ابد نمی شوند.
١٣ – زنی که در عدّه وفات با مرد دیگری ازدواج کرده
زنی در عده وفات بوده و از روی ندانستن مسئله ازدواج کرده است. حال پس از سه سال متوجه مسئله شده درحالیکه از این ازدواج فرزندی هم دارد. وظیفه ی ایشان چیست؟
اگر صیغه عقد را خودشان خوانده اند به یکدیگر حرام ابد هستند و باید از هم جدا شوند و اگر خودشان نخوانده اند باید از نو صیغه عقد را بخوانند و اشکالی ندارد.
١٤ – محرمیت پسر با همسران موقت قبلی پدر
فردی چند سال پس از اتمام مدت عقد ازدواج موقت با زن دیگری ازدواج دایم میکند و از او صاحب اولاد پسر میشود. این پسر به همسر قبلی موقت پدرش محرم است یا خیر؟
آری، با او محرم است.
١٥ – علم اجمالی نسبت به ، در عده بودن یکی از دو زنها
اگر مردی نسبت به دو زن علم اجمالی داشته باشد به اینکه یکی از آن دو در عده میباشد ولی به طور معین نداند کدامیک از آنهاست حکم قضیه چیست؟
باید از هر دو اجتناب کند.
١٦ – ازدواج با مردی که به ضروریات دین اعتقاد ندارد و عمل نمیکند
مردی گرچه مسلمان زاده ولی کافر است و ضروریاتی مانند اعتقاد به نبی و نماز و روزه و حج و ... را نه اعتقاد دارد و نه انجام میدهد بلکه گاها تمسخر نیز می کند فرزند حاصل از ازدواج این مرد با زنی مسلمان از نظر شرع حرام زاده محسوب می شود یا حلال زاده است؟(جد پدری و جد مادری و مادر این فرزندمسلمانند ولی پدرش کافر)
ازدواج او با زن مسلمان باطل است و اگر زن این حکم را بداند، فرزند آنها نامشروع است ولی اگر نمی دانسته فرزند مشروع می باشد.
١٧ – زنا با زن شوهردار
دخترى در ایّام عقد با یک نفر زنا کرده است، شوهرش که فعلا صورت عقدش معلوم نیست، او را طلاق داده و بعد از طلاق، زانى این دختر را عقد کرده است آیا این عقد شرعاً درست است؟
ما دلیلی بر حرمت نیافته ایم؛ لذا در صورتی که ازدواج کرده باشند ازدواج آنها را بر هم نمی زنیم. ولی اگر ازدواج نکرده باشند، می گوییم احتیاط کنند و ازدواج نکنند.
١٨ – ازدواج با دختری که مقید به مسائل شرعی نیست
آیا ازدواج با دخترى که به ظاهر مسلمان است ولى اهل نماز نیست، مثل ازدواج با کافر است؟
این ازدواج جایز است ولى باید تدریجاً او را دعوت به انجام واجبات نمود.
١٩ – شک در بلوغ لواط کننده
شخصى با پسرى لواط کرده است ولى شک دارد که در زمان این عمل بالغ بوده یا نه، آیا ازدواج او با خواهر یا دختر یا مادر آن پسر جایز است؟
در صورتى که فاعل، مشکوک البلوغ باشد، خواهر و مادر و دختر آن پسر بر او حرام نمى شود.
٢٠ – ازدواج غیر سید با زن سیده
آیا ازدواج غیر سیّد با زن سیّده جایز است؟ چون بعضى معتقدند که در ازدواج کفو بودن شرط است و سیّده با غیر سیّد کفو نیست و ثانیاً اگر احتمال درگیرى باشد حکم مسأله چیست؟
جایز مى باشد و در زمان ائمّه معصومین(علیهم السلام) فراوان بوده است ولى اگر خطر درگیرى باشد از آن صرف نظر کنید.
٢١ – دختر زن مطلقه فرد از شوهر دیگر
اگر زید زنش را طلاق دهد و آن زن بعد از طلاق و عدّه، با فردى دیگر ازدواج کند و از این ازدواج دخترى متولّد شود، آیا زید مى تواند بعد از رسیدن آن دختر به سنّ ازدواج با او ازدواج کند؟
دختر زن انسان از شوهر دیگر با او محرم است (به شرط دخول با آن زن) و فرقى میان دخترانى که قبل از نکاح و بعد از طلاق متولّد شده اند نیست.
٢٢ – دختران زنی که فرد با او نزدیکی کرده است
مردى زنى را براى مدّت کوتاهى صیغه کرده، بعد از انقضاى مدّت، محرمیّت بین مرد با دختر زنى که صیغه شده باقى است ـ چه زن زنده باشد یا فوت کرده باشد ـ آیا نسبت به دختر دختر این زن و همچنین هر چه پایین رود، نیز محرمیّت باقى است؟
چنانچه با آن زن نزدیکى کرده باشد دختران آن زن مطلقاً براو حرامند.
٢٣ – ازدواج با زنی که در عده است
اگر مردى با زنى که در عدّه است از روى جهل به مسأله ،عقد دائم یا موقّت بخواند، آیا این زن بر او حرام ابدى مى شود؟ حکم صورت عمد را نیز بیان فرمایید؟
در دو صورت حرام ابدى مى شود یکى آن که ازدواج و دخول کند هرچند از روى جهل باشد دوّم آن که آگاهانه ازدواج کند، هر چند دخول ننماید.
٢٤ – ازدواج با خواهرزاده زن مطلقه
آیا جایز است خواهرزاده زن مطلقه اى را که در عدّه طلاق رجعى است بدون اجازه خاله مطلقه اش صیغه کرد؟
بدون اذن او جایز نیست، مگر بعد از گذشتن عدّه.
٢٥ – زنا در عده عقد موقت
زنا در عدّه عقد موقّت چه حکمى دارد؟ آیا موجب حرمت ابدى مى شود؟ فتواى امام(قدس سره) در این مورد چیست؟
زنا در عدّه متعه مسلّماً حرام است، ولى موجب حرمت ابدى آن زن نمى شود بنابراین اجراى صیغه عقد پس از گذشت عدّه اشکال ندارد و فتواى امام(رحمه الله) در تحریرالوسیله و توضیح المسائل نیز همین است.
٢٦ – آگاهی از مسلمان نبودن همسر بعد از عقد
اگر زن بعد از ازدواج بفهمد شوهرش مسلمان نیست، حکمش چیست؟
نمى تواند با او زندگى کند و ازدواجش باطل است.
٢٧ – حرمت ازدواج خواهر مفعول بر شخص لواط کننده 
آیا ازدواج با خواهر دو شخص لواط کننده برای یکدیگر در سن نوجوانی در هر صورت حرام است یا اینکه شرایطی دارد؟
تنها خواهر مفعول بر شخص فاعل حرام است. آن هم در صورتی که فاعل بالغ باشد و دخول حاصل شده باشد.
٢٨ – حرمت ابدی مادر و مادربزرگ زن
آیا اگر مرد زن دیگری بگیرد باز هم مادر و مادر بزرگ زن فوت شده قبلی اش،تا ابد با او محرمند ؟
آری محرم هستند.
٢٩ – ازدواج همزمان با دو خواهر
حکم ازدواج همزمان با دو خواهر چیست؟
حرام است.
٣٠ – ازدواج با خواهر همسر در زمان حیات همسر
در چه صورت انسان میتواند با حفظ همسر دائم خود خواهر او را که از شوهرش طلاق گرفته را به عقد موقت خود در آورد؟
در هیچ صورت نمی توان با حفظ همسر، با خواهر وی ازدواج کرد.
٣١ – ازدواج زانی با زانیه
اگر مرد و زنی باهم زنای (محصنه یا غیر محصنه) کردند و بعد از مدتی زن طلاق گرفت، آیا بعد از گذراندن عده مرد میتواند او را به عقد خود در آورد؟
اشکالی ندارد ولی اگر زن شوهر دار بوده احتیاط آن است که با او ازدواج نکند.
٣٢ – شک در صحت اعمال حج تمتع در کودکی
بچه ای قبل از سن تکلیف همراه پدر و مادر خود اعزام به حج تمتع شد و بخاطر کودک بودن بعضی از مراسم واجب حج را بجا نیاورد، یا در خواب بوده است. الان که به سن بلوغ رسیده و قصد ازدواج دارد شبهه شده است که ایشان باید قبل از ازدواج به حج رود و مناسک حج تمتع را دوباره بجا آورد در غیر این صورت زن بر او حرام است. آیا چنین موضوعی از نظر شرعی درست است یا خیر؟
اگر اعمال خود را زیر نظر والدین خود انجام داده و الان دقیقا نمی داند چگونه انجام داده است حمل به صحت کند.
٣٣ – ازدواج همزمان با دو خواهر ناتنی و رضاعی
خواهشمند است بفرمایید حکم قرآنی : ( و لا تجمعو بین الاختین ) ناظر بر خواهران تنی است و یا عام بوده و شامل خواهران ناتنی و رضاعی نیز میشود؟
تفاوتی نمی کند.
٣٤ – ازدواج با خواهر خنثی مشکله ای که با او نزدیکی کرده
چنانچه شخصى با خنثاى مشکل عمل شنیع از قُبل یا دُبر انجام دهد، یا خنثاى مشکل با شخصى این کار را بکند، وضعیّت حرمت نزدیکان آنها بر دیگرى چگونه خواهد بود؟
در مواردى که حرمت مشکوک شود; بنابر حلّیت مى گذارند.
٣٥ – شیر دادن کودک توسط مادر زن
زن و شوهرى به مسافرت رفته، و فرزند شیرخوار خود را به مادر آن زن مى سپارند. او از شیر خود یک ماه تمام به آن بچّه شیر مى دهد. با توجّه به این که تمام شرایط نشر حرمت حاصل شده، طبق فتاواى موجود، دامادش بر دخترش، نامحرم است، و باید از یکدیگر جدا شوند. لطفاً بفرمایید:

اوّلا: اگر مادر زن به کلّى نسبت به این حکم جاهل بوده، چه صورتى دارد؟

ثانیاً: در فرض ایجاد حرمت، اگر دختر با شوهرش همبستر شود و فرزندى منعقد گردد، چه حکمى دارد؟
طبق فتواى اخیر ما این زن به شوهرش حرام نمى شود. هر چند خالى از کراهت نیست.
٣٦ – ازدواج با مرد مسیحی با علم به حرام بودن
اگر زن مسلمان با مرد مسیحی ازدواج کند و بداند این ازدواج حرام است چه حکمی دارد و اگر آنها صاحب فرزند شده باشند فرزند آنها چه حکمی دارد ؟
به یکدیگر محرم نیستند، باید از یکدیگر جدا شوند و فرزند از او ارث نمی برد.
٣٧ – مردی که زنش مسیحی شده
خانمی مسلمان بوده و مسیحی شده وظیفه شوهر او چیست؟
از زمان مسیحی شدن زن، مرد به اندازه عده وفات صبر می کند و اگر توبه نکرد از او جدا می شود.
٣٨ – ازدواج حضرت یعقوب با دو خواهر
آیا ازدواج با دو خواهر بطور همزمان امکان دارد ؟ با توجه به فیلم حضرت یوسف (ع) که از سیما پخش شد.
اوّلاً ازدواج با دو خواهر در مورد حضرت یعقوب ثابت نیست ، ثانیاً ممکن است در آن زمان دستوری به منع حرمت ازدواج وجود نداشته و حرمت ازدواج همزمان با دو خواهر بعداً در شریعت های بعدی تشریح شده .
٣٩ – ازدواج زنی که شوهرش مفقود شده
زنى که معلوم نیست همسرش در فلان حادثه کشته یا مفقود شده است و مدّت چهارسال است که خبرى از او نیست، آیا مى تواند با شخص دیگرى ازدواج کند؟
نمى تواند با مرد دیگرى ازدواج کند، مگر این که یقین به فوت او پیدا کند یا مراجعه به حاکم شرع کرده تا او دستور تحقیق درباره شخص مورد نظر را صادر نماید و پس از طىّ مراحل شرعى او را طلاق دهد.
٤٠ – شک در بلوغ لواط کننده
شخصى با پسرى لواط کرده است ولى شک دارد که در زمان این عمل بالغ بوده یا نه، آیا ازدواج او با خواهر یا دختر یا مادر آن پسر جایز است؟
در صورتى که فاعل، مشکوک البلوغ باشد، خواهر و مادر و دختر آن پسر بر او حرام نمى شود.
٤١ – زنا با عروس [ازدواج های حرام]
اگر مردی (نعوذ بالله) به عروس خود تجاوز کند آیا عروس به همسر خود حرام می شود؟
حرام نمی شود ولی ارتکاب چنین زنائی مجازات سنگینی دارد.