دکتر علیرضا متحدی

چنان که در مبحث مربوط به طلاق گفته شد، طلاق حق انحصاری مرد است و وی می‌تواند هر زمان و به هر دلیل همسر خود را طلاق دهد. لیکن به جهت جلوگیری از سوءاستفاده مردان از این حق و حفظ پایداری خانواده، هم از لحاظ شرعی و هم از نظر قانونی محدودیت‌هایی برای طلاق قرار داده شده است.

طبق ماده 20 قانون حمایت خانواده ثبت رسمی طلاق الزامی است. و بدین منظور باید به دادگاه مراجعه کرده و مراحل و تشریفات زمانبر لازم را طی نمود و حقوق قانونی زوجه نیز پرداخت شود، تا امکان ثبت رسمی طلاق فراهم آید.

در هر حال ممکن است مردی همسر خود را بدون طی تشریفات قانونی، به صورت عادی و با رعایت تمامی جهات شرعی طلاق دهد. در چنین موقعی طلاق واقع شده اما ثبت رسمی نشده است. مانند فرزندی که متولد شده است اما برای او شناسنامه نگرفته‌اند. طبیعتاً به دلیل رفع تکالیف و مسئولیتهایی که به دلیل عدم ثبت رسمی طلاق بر عهده طرفین موجود است، (مانند ارث، نفقه، تمکین، و ...) هرکدام از زن یا مرد مایلند نسبت به ثبت رسمی طلاق اقدام نمایند. ثبت چنین طلاقی از دو روش حقوقی یا کیفری ممکن است:

1- ارائه دادخواست مبنی بر الزام به ثبت طلاق:

برای طرح چنین دعوی یکی از زوجین باید دادخواستی به طرفیت دیگری به دادگاه خانواده ارائه نماید و خواسته خود را الزام به ثبت رسمی طلاق درج نماید. دادگاه تعیین زمان دادرسی نموده و با دعوت از طرفین دلایل و اظهارات ایشان را بررسی می‌نماید. این دلایل می‌تواند اقرار زوج، صورتجلسه عادی طلاق، یا شهادت شهود باشد. اگر وقوع طلاق و صحت آن با رعایت تمام شرایط شرعی و قانونی برای دادگاه محرز شود، حکم بر الزام به ثبت رسمی طلاق صادر می‌شود. این حکم پس از قطعیت به یکی از دفاتر رسمی ازدواج و طلاق ارائه می‌شود تا ضمن ثبت در سند طلاق، مراتب در شناسنامه زوجین نیز درج شود.

مسلم است که زوجه می‌تواند با ارائه دادخواست مجزا، حقوق قانونی خود از قبیل مهریه، نفقه معوقه، جهیزیه، اجرت‌المثل، و ... را پس از ثبت طلاق مطالبه نماید.

2- شکایت کیفری از زوج:

طبق ماده 49 قانون حمایت خانواده اگر مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی نسبت به طلاق اقدام نماید، ضمن الزام به ثبت واقعه به حبس و یا جزای نقدی محکوم می‌شود. بنابراین اگر مردی همسر خود را به صورت عادی طلاق دهد، زن می‌تواند با مراجعه با دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع طلاق، از همسر خود به اتهام عدم ثبت رسمی طلاق طرح شکایت نماید. از طریق بازپرسی مربوطه تحقیقات مقدماتی انجام می‌شود و در صورتی که وقوع طلاق محرز شود پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه ارسال می‌شود. دادگاه ضمن آنکه دستور ثبت رسمی واقعه طلاق را صادر می‌کند، مرد را به مجازات مقرر در ماده فوق نیز محکوم می‌نماید.

3- تنفیذ طلاق واقع شده در خارج از کشور

اگر زن و مرد ایرانی در خارج از کشور و طبق مقررات کشور محل سکونت خود متارکه نمایند، جهت ثبت رسمی طلاق در ایران باید به دادگاه حقوقی مراجعه نموده و درخواست صدور حکم بر ثبت رسمی طلاق را بنمایند.

.

.

سایر دعاوی خانوادگی قابل طرح در مراجع قضایی:

.

.