دلایل اثبات دعوی در دادگاه
هر کس در دادگاه ادعایی را مطرح می‌نماید باید آن را اثبات کند. در غیر این صورت ادعای او پذیرفته نخواهد شد. احتمالاً اصطلاح دلیل محکمه پسند به گوشتان آشنا است. دلیل محکمه‌پسند همان دلایلی هستند که در قانون تصریح شده اند و در دادگاه جهت اثبات ادعا مورد استفاده قرار می‌گیرند. جهت روشن‌تر بودن بحث، مطالب را در قالب یک دعوی اثبات زوجیت مطرح می‌نماییم:
یکی از مواردی که امروزه در دادگاه‌های خانواده بررسی می‌شود و موضوع بسیاری از دادخواست‌های مردم را به خود اختصاص می دهد، اثبات زوجیت در ازدواج های موقت است. در این موارد که خواهان (طرح کننده دعوا) معمولاً خانم‌ها هستند به دلیل بچه‌دار شدن و یا مطالبه مهریه اقدام به طرح دعوا با موضوع اثبات زوجیت می‌کنند، چرا که با اثبات این موضوع مرد موظف به پرداخت مهریه و نفقه فرزند و همچنین دریافت شناسنامه برای فرزند می‌شود. هرچند که مرد در هنگام جاری شدن عقد موقت شرط بچه‌دار نشدن زن را عنوان کرده باشد. لذا یکی از موارد حقوقی مورد اختلاف در پرونده‌های قضایی عقد موقت همین مسأله است.
افرادی که بدنبال استیفای حق خود در دادگاه‌ها هستند باید به چند نکته توجه داشته باشند. نخست اینکه بر اساس ماده 1257 قانون مدنی: «هرکس مدعی حقی است باید آن را اثبات کند و مدعی علیه هرگاه در مقام دفاع، مدعی امری شود که محتاج به دلیل باشد اثبات امر برعهده او است.»
این ماده در رابطه با موضوع مورد بحث به این معناست که هرکس ادعای زوجیت کند، باید این ادعای خود را با دلیل اثبات کند. در مورد اثبات زوجیت، قانونی که به طور خاص به این موضوع پرداخته باشد وجود ندارد اما به طور کلی ماده 1258 قانون مدنی در رابطه با اثبات دعاوی است.
طبق ماده 1258 قانون مدنی «دلایل اثبات دعوا از قرار ذیل است: 1- اقرار 2- اسناد کتبی 3- شهادت 4- امارات 5- قسم» که هرکدام را با توجه به این مورد خاص توضیح می‌دهیم.
اقرار:
طبق ماده 1259 قانون مدنی اقرار عبارت است از «اخبار به حقی برای غیر که به ضرر خود فرد باشد»، لذا در رابطه با موضوع مورد بحث اگر چنانچه مرد اقرار کند که شوهر خانم است برای اثبات زوجیت کافی است. چرا که مهترین دلیل اثبات در قانون مدنی اقرار است. به عنوان مثال در مواردی ادله و شرایط به گونه‌ای است که مرد مجبور به اقرار می‌شود. مثلا اگر زوجه از زوج دارای فرزندی باشد و با روش های علمی و آزمایشگاهی این موضوع به اثبات برسد زوج مجبور به اقرار می‌شود.
«مقررات مربوط به اقرار در قانون آیین دادرسی مدنی»
سند:
بر اساس ماده 1284 قانون مدنی «سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد». به این معنا که اگر چنانچه طرفین در ابتدای ازدواج موقت سندی مبنی بر این ازدواج تنظیم کرده باشند که چه به ثبت دفترخانه رسمی رسیده باشد و چه با امضای طرفین باشد قابل استناد خواهد بود.
«مقررات مربوط به اسناد در قانون آیین دادرسی مدنی»
شاهد:
اگر چنانچه در هنگام جریان عقد ازدواج شهود واجد شرایطی وجود داشته باشند می‌توانند به این موضوع شهادت بدهند. البته باید به دو نکته توجه داشت اول اینکه طبق ماده 1313 «در شاهد؛ بلوغ، عقل، عدالت، ایمان و طهارت مولد، شرط است». همچنین براساس ماده 230 قانون آئین دادرسی مدنی بند (د) اصل نکاح با گواهی دو مرد و یا یک مرد و دو زن مورد اثبات است.
«مقررات مربوط به شهادت در قانون آیین دادرسی مدنی»
اماره:
ماده 1321 قانون مدنی اماره را تعریف می‌کند. بر اساس این ماده «اماره عبارت از اوضاع و احوالی است که به حکم قانون یا در نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می‌شود». اگر این اوضاع و احوال به حکم قانون باشد به آن «اماره قانونی» و اگر در نظر قاضی باشد به آن «اماره قضایی» می‌گویند. در رابطه با اثبات زوجیت اماره قانونی عملاً کاربرد چندانی ندارد و معمولاً در اثبات از اماره قضایی استفاده می‌شود. به عنوان مثال مهریه یکی از شرایط ضروری برای ازدواج موقت است و اگر زوجه تمام مهریه و یا بخشی از آن را دریافت کرده باشد و دلیلی بر دریافت آن داشته باشد مثلاً چکی از زوج به عنوان مهریه گرفته باشد می‌تواند در دادگاه ارائه کند، و یا زوجه و زوج با هم همکار بوده و زوجه بتواند اثبات کند که در خانه زوج رفت و آمد داشته است در این صورت نیز می‌توان از اماره قضایی استفاده کرد. باید توجه داشت که اماره قضایی باید مبتنی بر دلایل عینی باشد نه امور استنباطی و شهودی. بر طبق قانون امارات قضایی شامل نظر کارشناسی، تحقیق محلی، و معاینه محل می باشد.
«مقررات مربوط به کارشناسی در قانون آیین دادرسی مدنی»
«مقررات مربوط به معاینه محل و تحقیق محلی در قانون آیین دادرسی مدنی»
سوگند:
در بین دلایل اثباتی ضعیف‌ترین دلیل سوگند است و در انکار زوجیت کاربرد دارد به این معنا که مرد قسم یاد می‌کند که با خانم رابطه‌ای ندارد.
باید توجه داشت که دلایل گفته شده به ترتیب از درجه اهمیت برخوردارند به این معنا که اول اقرار بعد از آن سند سپس شهود بعد از آن اماره و اگر هیچ کدام از دلایل اثبات وجود نداشت، مرد می‌تواند با قسم یاد کردن خود را از این ادعا مبرا کند.
«مقررات مربوط به سوگند در قانون آیین دادرسی مدنی»
نکته آخر اینکه در بعضی موارد هیچکدام از دلایل گفته شده قابل ارائه به دادگاه نیست. چرا که مثلاً در مثال حاضر چون ازدواج موقت در فرهنگ ایرانی امری غیر مرسوم شمرده می‌شود، معمولاً ازدواج‌های موقت به صورت مخفیانه صورت می‌گیرد. در چنین حالتی دادخواست متقاضی به دلیل عدم اثبات رد خواهد شد. و بدتر آنکه اگر فردی به دروغ مدعی زوجیت با کسی شود و یا زوجیت را به دروغ انکار نماید، طبق قانون مرتکب جرم شده و طرف او به پشتوانه عدم توانایی اثبات موضوع می تواند بر علیه او اعلام جرم نماید. بنابراین بسیار ضروری است که هنگام ایجاد رابطه حقوقی با دیگران، توجه به جمع آوری دلایل برای اثبات موضوع در صورت بروز اختلاف داشته باشیم.
.
اگر مایلید اطلاعات بیشتر و دقیق تری در خصوص رکن اساسی هر دعوی یعنی دلایل اثباتی داشته باشید، جزوه آموزش در این خصوص که به صورت فایل PDF می باشد را از لینک زیر دانلود نموده و مطالعه فرمایید.
.
