طبق قوانین ایران، تهیه و تدارک وسایل منزل برای شروع زندگی مشترک، به عهده شوهر بوده و جزو نفقه زن محسوب می‌گردد. اما به لحاظ عرفی و در فرهنگ کشور ما معمولاً خانواده دختر اقدام به تهیه لوازم منزل نموده و اموالی را تحت عنوان جهیزیه به دختر خود می‌دهند. زن و خانواده او هیچگاه مکلف به تهیه جهیزیه نیستند و این امر جزو وظایف مرد است. از این رو زن مالک جهیزیه‌ای می‌باشد که با خود به منزل شوهر می‌برد و هر زمان که بخواهد می‌تواند اقدام به استرداد جهیزیه یا برگرداندن آن نماید.
در موقع عروسی و هنگام بردن جهیزیه به منزل شوهر، معمولاً لیستی از اقلام و وسایل جهیزیه تهیه می‌شود که شوهر و دو نفر شاهد آن را امضاء می‌نمایند. به این لیست سیاهه جهیزیه گفته می‌شود. در موقع لزوم خانم به استناد همین سیاهه مالکیت خود را بر جهیزیه اثبات کرده، و با حکم دادگاه اقدام به پس گرفتن جهیزیه می‌کند.
به آقایان توصیه می‌شود سیاهه جهیزیه را حتماً تهیه نموده و به امضای خانم و خانواده او برسانند. این سند باعث می‌شود خانم در آینده در مورد لوازمی که توسط شوهر تهیه می‌شود، نتواند ادعایی مطرح نماید.
در مواردی که زن لیست سیاهه نداشته یا داماد و شهود، ذیل آن را امضا ننموده باشند، زن می‌تواند با استفاده از اماراتی نظیر فاکتورهای خرید و یا با بردن شهودی به دادگاه، مالکیت خود بر جهیزیه را اثبات نماید.
نکته مهم آن است که جهیزیه در دست شوهر امانت نیست و وی صرفاً اجازه استفاده از آنها را دارد. لذا مسئولیتی در خصوص تلف یا فرسوده شدن آنها نیز ندارد، و در صورت عدم تقصیر وی نمی‌توان خسارتی از شوهر مطالبه نمود.
با توجه به موارد فوق، شرایط طرح دعوی استرداد جهیزیه عبارت است از 1- اثبات مالکیت زوجه بر اموال مورد ادعا توسط سیاهه، یا فاکتورهای خرید، یا شهادت شهود. 2- وجود یا بقای عین جهیه. 3- اثبات اینکه جهیزیه در تصرف شوهر می‌باشد و اگر شوهر اعلام کند که جهیزیه تلف شده است و مقصر شوهر باشد حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت قیمت جهیزیه در زمان تلف صادر می‌شود.
معمولاً تلاش می‌شود که در مورد جهیزیه و اقلام آن و بردن وسایل بین زن و شوهر توافقی حاصل شود. در این صورت گزارش اصلاحی طبق توافقات زوجین صادر می‌شود. در زیر یک نمونه گزارش اصلاحی که بنده استرداد جهیزیه را به وکالت از شوهر پذیرفتم آمده است:
اگر توافقی بین زوجین نباشد، مرجع رسیدگی کننده طبق اصول دادرسی و مستندات موجود در پرونده حکم به استرداد جهیزیه صادر می‌نماید. در زیر یک نمونه حکم صادره در خصوص استرداد جهیزیه موکل اینجانب آمده است:
.
جهت مشاهده برخی احکام قضایی در خصوص دعاوی خانواده کلیک کنید:
.
