دکتر علیرضا متحدی

ازدواج دارای ابعاد و ویژگی های متعددی است. یکی از پررنگ ترین جنبه های آن مسائل شرعی و فقهی در ارتباطات اعضای خانواده است. در ادامه فتاوای مرجع تقلید حضرت آیت الله مکارم شیرازی، در خصوص موضوعات مربوط به ازدواج و زناشویی آورده شده است. هرچند ممکن است افراد مقلد ایشان نباشند، اما با مطالعه استفتائات احکام شرعی موضوع حدوداً مشخص خواهد شد:

.

عناوین اصلی:

عناوین فرعی طلاق:

١ – حکم جشن طلاق
حکم برگزاری جشن طلاق چیست؟
با توجه به اینکه طلاق در شرع اسلام کار بسیار ناپسندی است جشن گرفتن برای آن خلاف شرع است.
٢ – زندگی جدا از همسر اگر نتواند عسر و حرج را ثابت کند
اگر ادامه زندگی برای زوجه همراه با عسر و حرج باشد اما به هر دلیل نتواند عسر و حرج را در دادگاه ثابت نماید، ایا می تواند جدا از همسرش زندگی کند؟
مادامی که صیغه طلاق جاری نشده نمی تواند از او جدا شود ولی سعی کند شاهدانی مشکلات او را به دادگاه ارائه دهند.
٣ – تکلیف زنی که شوهرش عمدا به ائمه توهین می کند
اگر مردی به ائمه علیهم السلام توهین کند و همسر او یقین دارد که وی عمدا چنین کرده، وظیفه این زن چیست؟
باید از شوهرش جدا شود و نیازی به طلاق نیست
٤ – مصداق عسر و حرج برای زن در طلاق
زنی بدون هیچ عذر شرعی منزل شوهر را ترک کرده و سپس از صحبت کردن با وی امتناع نموده و شوهر مجبور شده که برای انتقال حرف هایش از پیامک یا نامه استفاده کند، اگر در اینصورت برای برخورد با اعمال خودسرانه زن حرف تند یا توهینی در این پیامک ها یا نامه ها گفته شود آیا این امر می تواند ملاک عسر و حرج برای زن باشد؟ و آیا نامه های خصوصی که بین زن و شوهر رد و بدل شده و مخاطب آن فقط خودشان می باشند، می تواند ملاک دادگاه برای صدور حکم طلاق زن قرار گیرد؟
این مقدار کافی برای اثبات عسر و حرج نیست مگر اینکه مطابق نامه ها عمل گردد و عسر و حرج از اعمال پیدا شود.
٥ – حکم کادوهایی که قبل از طلاق بین زن و شوهر رد و بدل شده
مرد و زنى در اثر اختلاف، کارشان به طلاق منتهى شده است. زن در ازاى طلاق، مهریّه اش را بخشیده، و جهیزیّه خود را برده، و صیغه شرعى طلاق جارى شده است. حال دو سؤال پیش آمده، مستدعى است پاسخ فرمایید:
1ـ در طول مدّت 9 سال زندگى مشترک، کادوهایى از خانواده هاى طرفین به این زن و شوهر داده شده است. حال که این دو نفر از هم جدا شده اند، این کادوها، که بعضى توسّط بستگان مرد، و بعضى توسّط اقوام زن داده شده، شرعاً به کدام یک تعلّق دارد؟
2ـ در طول این مدّت این زن و شوهر نیز کادوهایى به اقوام همدیگر داده اند (البتّه پول این کادوها را مرد پرداخت نموده است.) تکلیف این کادوها چیست؟ آیا زن باید این کادوها را از فامیل خود گرفته، و تحویل مرد دهد؟ یا چون این کادوها در آن زمان داده شده، متعلّق به گیرنده آن مى باشد؟
1- کادوهایى که زنانه است به زن تعلّق دارد، و آنها که مردانه است به مرد. و اگر به درد هر دو مى خورد چنانچه از خانواده و یاران مرد آورده اند به مرد تعلّق دارد، و اگر از خانواده و یاران زن آورده اند به زن تعلّق دارد.
2- در صورتى که کادوها موجود باشد مرد مى تواند باز پس بگیرد، (به شرط این که با مرد خویشاوند نباشد;) ولى این کار مکروه و ناپسند است.
٦ – استفاده از حق طلاق برای تهدید زن
اگر زوج، زوجه را تهدید به استفاده از حقّ طلاق کند، مثلا به زوجه اش بگوید: «یا منزل شخصى ات را ملک من کن، یا تو را طلاق مى دهم.» و زن براى جلوگیرى از طلاق ملک را به نام شوهر بزند، آیا اکراه صدق مى کند؟ حکم این انتقال چیست؟
آرى عرفاً مصداق اکراه است.
٧ – رد درخواست طلاق بی دلیل زوج توسط محاکم
با توجّه به اطلاق مادّه 1133 قانون مدنى که مى گوید: «مرد هر وقت بخواهد، مى تواند همسر خود را طلاق دهد.» بعضى از محاکم همان طور که طلاق بى دلیل زوجه را رد مى کنند، در مورد در خواست زوج نیز همین حکم را صادر مى نمایند. آیا این مطلب با اختیارات مطلق زوج طبق روایت مشهور نبوى «اَلطَّلاقُ بِیَدِ مَنْ اَخَذَ بِالسّاقِ» منافات ندارد؟
مطابق عنوان اوّلى اختیار طلاق به دست زوج است; هر زمان که
بخواهد. ولى با توجّه به عناوین ثانویّه، که برگرفته از شرایط خاصّ اجتماعى امروز است، حاکم شرع مى تواند اجازه طلاق مرد را به مواردى موکول کند که عذر موجّهى داشته باشد.
٨ – مردی که به علت زود انزالی امکان مجامعت ندارد
مردی مبتلا به زود انزالی است و عملا امکان مجامعت ندارد، در حالی که منی از وی خارج می‌شود اما نمی‌تواند مقاربت نماید. آیا اگر پس از عقد شرعی حتی یکبار مقاربت نکرده باشد این امر عنن تلقی می‌شود و یا سبب فسخ نکاح می‌باشد؟
این امر عنن محسوب نمی شود ولی اگر منجر به عسر و حرج شدید زوجه شود حاکم شرع می تواند او را طلاق دهد (این گونه بیماری ها معمولا درمان دارد)
٩ – معلقه گذاشتن زوجه و امتناع از طلاق
حکم مردى که به تعهّدات خویش در رابطه با همسرش عمل نمى کند و حاضر به طلاق اونیز نمى باشد چیست؟
آن مرد باید به تعهدات خود عمل کند و اگر زوجه را معلّقه گذارده و حاضر نیست به وظایف شرعی خود درباره آن زن عمل کند، حاکم شرع او را ملزم به طلاق و در صورتی که طلاق ندهد حاکم شرع می تواند به درخواست زن او را مطلّقه سازد.
١٠ – اجرای طلاق توسط ولی صغیر
پدرى دختر نابالغش را به عقد نکاح یک پسر بچه درآورده است، الآن دختر 17 ساله است در حالى که پسر 13 ساله است و از نظر جسمانى خیلى کوچک به نظر مى رسد، دختر پدر را از دست داده و یتیم شده و حاضر نیست با آن بچه ازدواج کند، زیرا نمى تواند منتظر بزرگ شدن او باشد. با توجّه به مطالب فوق از حضرت عالى تفاضا داریم اگر شرع مقدّس اسلام اجازه دهد حکم فرمایید دختر مذکور با برادر بزرگ آن پسر بچه ازدواج کند که خود دختر هم راضى است.
هرگاه اجراى عقد مذبور از اوّل به مصلحت دختر صغیر نبوده، اصل عقد باطل است و اگر فرضاً مصلحت بوده ولى الآن در انتظار ماندن آن دختر بیش از این موجب عسر و حرج شدید است ولىّ پسر مى تواند صیغه طلاق آن دختر را اجرا کند و بعد با هر کس خواست ازدواج کند.
١١ – اجرای طلاق توسط ولی صغیر
پدرى دختر نابالغش را به عقد نکاح یک پسر بچه درآورده است، الآن دختر 17 ساله است در حالى که پسر 13 ساله است و از نظر جسمانى خیلى کوچک به نظر مى رسد، دختر پدر را از دست داده و یتیم شده و حاضر نیست با آن بچه ازدواج کند، زیرا نمى تواند منتظر بزرگ شدن او باشد. با توجّه به مطالب فوق از حضرت عالى تفاضا داریم اگر شرع مقدّس اسلام اجازه دهد حکم فرمایید دختر مذکور با برادر بزرگ آن پسر بچه ازدواج کند که خود دختر هم راضى است.
هرگاه اجراى عقد مذبور از اوّل به مصلحت دختر صغیر نبوده، اصل عقد باطل است و اگر فرضاً مصلحت بوده ولى الآن در انتظار ماندن آن دختر بیش از این موجب عسر و حرج شدید است ولىّ پسر مى تواند صیغه طلاق آن دختر را اجرا کند و بعد با هر کس خواست ازدواج کند.
١٢ – طلاق گرفتن از شخص محکوم به اعدام 
طلاق زنى که همسرش تریاکى است و مدّتى است که مفقودالاثر شده و محکوم به اعدام است، چگونه است؟
چنانچه فرار کرده و امید به بازگشت او نیست و زن در عسر و حرج شدید مى باشد و زندگى کردن با چنین مردى براى او مقدور نیست حاکم شرع مى تواند او را طلاق دهد، ولى اگر مى تواند صبر کند و احتمال بازگشت و امکان زندگى با او وجود دارد، حکم او عدم طلاق است.
١٣ – هدایایی که خانواده دختر به او می دهد
معمولا خانواده عروس هدایایى براى دخترشان بعد از عقد و عروسى مى برند، پس از جدا شدن این عروس و داماد و یا مرگ عروس این هدایا متعلّق به چه کسى است؟
اگر قرینه خاصّى در کار نباشد ظاهر این است که مال دختر است و پدر جهت احترام به دخترش و آبرومندى او در نزد شوهر به او بخشیده است.
١٤ – حکم زنی که شوهرش مفقود شده است
وظیفه زنى که شوهرش مفقود شده چیست و در این مدّت نفقه او از کجا تأمین مى شود؟
زنى که شوهرش مفقود شده است چند حالت دارد:
الف)اگر صبر کند تا خبرى آید مانعى ندارد و باید نفقه او را از مال شوهرش داد.
ب) اگر انفاق کننده اى از ولى یا غیر او باشد باید صبر کند، مگر این که عسر و حرج شدید و ضرر مهمّى حاصل شود که حاکم شرع مى تواند او را طلاق دهد.
ج) در غیر این دو صورت، رفع امر به حاکم شرع مى کند و او به مدّت 4 سال از اطراف محلّ فقدان وى تحقیق مى کند، اگر خبرى نشد نخست به ولىّ او پیشنهاد طلاق مى کند و اگر او طلاق نداد خودش طلاق مى دهد سپس عدّه وفات نگه مى دارد (هر چند کفایت عدّه طلاق رجعى نیز قوى است امّا احتیاط مهماامکن ترک نشود) و بعد شوهر مى کند. اگر شوهر اوّل مادام که در عدّه است مراجعه کرد اولى است و اگر بعد از عدّه ـ حتى قبل از ازدواج مجدّد ـ شوهر اوّل بیاید طلاق نافذ است و تنها با رضایت طرفین و عقد جدید امکان بازگشت است.
١٥ – طلاق از شوهر مفقود شده
زنى که معلوم نیست همسرش در فلان حادثه کشته یا مفقود شده است و مدّت چهارسال است که خبرى از او نیست، آیا مى تواند با شخص دیگرى ازدواج کند؟
نمى تواند با مرد دیگرى ازدواج کند، مگر این که یقین به فوت او پیدا کند یا مراجعه به حاکم شرع کرده تا او دستور تحقیق درباره شخص مورد نظر را صادر نماید و پس از طىّ مراحل شرعى او را طلاق دهد.