دکتر علیرضا متحدی

ازدواج دارای ابعاد و ویژگی های متعددی است. یکی از پررنگ ترین جنبه های آن مسائل شرعی و فقهی در ارتباطات اعضای خانواده است. در ادامه فتاوای مرجع تقلید حضرت آیت الله مکارم شیرازی، در خصوص موضوعات مربوط به ازدواج و زناشویی آورده شده است. هرچند ممکن است افراد مقلد ایشان نباشند، اما با مطالعه استفتائات احکام شرعی موضوع حدوداً مشخص خواهد شد:

.

عناوین اصلی:

عناوین فرعی طلاق:

عده طلاق

١ – حکم اسقاط حق سکونت مشترک زوجین در عده طلاق رجعی
آیا زوجه می تواند حق سکونت مشترک با زوج در ایام عده طلاق رجعی را اسقاط کند؟
این حق از قبیل حکم است و قابل اسقاط نیست.
٢ – حکم عده در مورد زنان اهل کتاب
آیا بر زنان غیر مسلمان هم نگه داشتن عده لازم است؟ و اینکه آیا در این مورد که عده نگه میدارد یا نه باید تحقیق کنیم؟
عده برای همه لازم است و اگر احتمال دهید که عده نگه می دارد کافی است.
٣ – معیار تعلق گرفتن عدّه
آیا زنا و لعان و ظهار و ایلا و انحلال عقد ناشی از کفر عدّه دارند؟ اگر دارند هر کدام چقدر است؟
هر نوع جدایی زن از مرد بعد از انجام عقد و دخول، عدّه دارد و در مورد زنا نیز احتیاط آن است که به اندازه ی یک بار عادت و پاک شدن از نکاح خودداری کنند.
٤ – عدّه زنی که به طور قطع ناامید از حمل است
چنانچه استحضار دارید زن یائسه عدّه طلاق ندارد. آیا زنی که از نظر سنی یائسه نیست اما بنابر دلایل جسمی و از نظر پزشکی به طور قطع و یقین مأیوس از حمل است (مانند کسی که رحمش را با عمل جراحی برداشته اند) می توان گفت عدّه طلاق ندارد یا حکم وی مانند دیگر زنان قبل از سن یائسگی می باشد؟
بنابر احتیاط عدّه را رعایت کند.
٥ – جلو انداختن حیض با استفاده از قرص در ایام عده
اگر زنی در دوران عده نگه داشتن قرصی مصرف کند که زود حیض شود با این شرایط که حداقل 10روز بین هر حیض فاصله شود وهر حیض حداقل 3روز باشد و دیگر علایم حایض آیا با این شرایط زن پس از دیدن سومین حیض از عده خارج میشود؟
آری، مقدار عدّه در مورد زنانى که عادت مى شوند احتیاط آن است که بقدرى صبر کند که دوبار حیض ببیند و پاک شود هنگامى که حیض سوم را دید عدّه او تمام است و در مورد مصرف قرص درصورتیکه ضرر مهمی نداشته باشد اشکالی ندارد.
٦ – اسکان زوج در منزل دیگر درعده طلاق رجعی
هرگاه طبق ادّعاى زوج، زوجه مرتکب عمل منافى عفّت شده، و زوج نسبت به وى ظنین باشد، و نگه دارى وى تا پایان عدّه در منزل مشترک، احتمال تشنّج و درگیرى ما بین طرفین را به همراه داشته باشد، و زوج براى جلوگیرى از این مشکل، متقبّل هزینه مسکن جداگانه و اسکان همسرش در آن منزل شود. آیا در صورت صدور حکم طلاق رجعى توسّط دادگاه صالحه، و اسکان زوجه در ایّام عدّه در منزل جداگانه به هزینه زوج، اجراى صیغه طلاق و ثبت آن از نظر شرع انور اسلام مانع شرعى دارد؟
در فرض مسأله، چون احتمال خطر، یا ضرر، یا مفسده اى وجود دارد، عمل کردن به ترتیب فوق مانعى ندارد.
٧ – ازدواج در عدّه بدون دخول
اگر زنی قبل از آنکه عدّه اش تمام شود با مرد دیگری ازدواج موقت نماید در حالی که دخول محقق نشود و لذت های دیگر را از یکدیگر ببرند، آیا در این صورت نیز زنا کرده اند و بر یکدیگر حرام ابدی می شوند؟
این کار حرام و گناه بوده ولی با توجه به اینکه دخول صورت نگرفته به یکدیگر حرام ابد نمی شوند.
٨ – لزوم عده در وطی از دبر
آیا عده مطروحه در موارد مختلف ازدواج(دائم یا موقت) مشروط به حصول نزدیکی متعارف می باشد یا در صورت وطی غیرمتعارف(دبراً) نیز لازم می باشد؟
وطی دبر نیز موجب عدّه است بنابر احتیاط واجب.
٩ – عدم آگاهی از حرمت ازدواج در عدّه
آیا می توانم در مورد مسئله شخصی که به احکام عدّه آشنا نبوده و در این دوران ازدواج کرده به شما مرجع عالیقدر رجوع کنم؟
مانعی ندارد ولی اگر صیغه عقد را خودشان خوانده باشند و آمیزش حاصل شده باشد راهی برای ازدواج آنان با هم وجود ندارد.
١٠ – عده زنی که عادت نمی بیند
هرگاه زنى به خاطر شیردادن بچه، عادت ماهانه نبیند، تکلیف او براى طلاق چیست؟
سه ماه بعد از آخرین نزدیکى صبر مى کند و بعد اجراى صیغه طلاق مى شود، سپس عدّه سه ماه نگه مى دارد.
١١ – عده زنی که عادت نمی بیند
هرگاه زنى به خاطر شیردادن بچه، عادت ماهانه نبیند، تکلیف او براى طلاق چیست؟
سه ماه بعد از آخرین نزدیکى صبر مى کند و بعد اجراى صیغه طلاق مى شود، سپس عدّه سه ماه نگه مى دارد.
١٢ – عده زنی که بعد از یک عادت یائسه شده
زن مطلّقه اى پس از طلاق، یک یا دو بار عادت ماهانه دیده و سپس یائسه شده است، آیا باقیمانده عدّه ساقط است؟
اگر یک بار عادت شده است باید دو ماه دیگر عدّه نگهدارد و اگر دو بار عادت شده است باید یک ماه عدّه نگهدارد.
١٣ – جاری شدن عقد در عده طلاق
دوشیزه اى به عقد دائم جوانى درمى آید; نظر به این که از خانواده مذهبى بوده و به خاطر این که در رفت و آمد مشکلى نداشته باشند، صیغه عقد خوانده مى شود و بعد از عقد در مواقعى که خلوت مى کرده اند نامزد و دوشیزه از راه دبر آمیزش مى کرده اند، پس از مدّتى کار آنان منجر به اختلاف و جدایى مى گردد، دختر چون مسائل شرعى را نمى دانسته فکر مى کرده این نوع آمیزش عدّه ندارد به همین جهت متأسفانه در حال عدّه به عقد دائم دیگرى در مى آید و بعد از چند سال زندگى و بچه دار شدن متوجّه مسأله مى شوند حکم شرعى را بیان فرمایید.
احتیاط واجب آن است که در فرض مسأله بعد از عدّه مجدّداً صیغه عقد بخوانند و حرام ابدى نیست.
١٤ – حکم عده زنی که بدون دخول حامله شده
در صورتى که زوج پس از عقد دخول نکرده باشد، ولى انزال شده و نطفه به رحم زن منتقل شده باشد، و سپس طلاق واقع گردد. آیا زوجه باید عدّه نگه دارد؟ حکم مسأله را در صورت حامله شدن، و حامله نشدن زوجه بیان فرمایید.
آرى زوجه باید عدّه نگه دارد.
١٥ – فلسفه عده طلاق 
فلسفه عدّه زنان مطلّقه چیست؟ و آیا زنان نازا و یا زنانى که رحم خود را برداشته اند از این قانون مستثنا هستند؟
مسأله عدّه زنان، فلسفه ها متعدّدى دارد و منحصر به مسأله انعقاد فرزندنیست لذا در تمام مواردى که شرع گفته است، زن باید عدّه نگهدارد هر چندعقیم و نازا باشد، یا فرضاً چند سال است از شوهر خود جدا زندگى مى کند در تمام این صورتها باید عدّه نگهدارد.
١٦ – رابطه زوجین در ایّام طلاق
اینجانب از همسرم با تفاهم یکدیگر جدا شده ام ولی عدّه (سه ماه و ده روز) را نگه نداشتیم یعنی در طول این مدت با یکدیگر رابطه داشتیم. حال می خواستم بدانم آیا طلاق ما باطل است؟ اگر باطل بوده چه باید کرد؟ اگر همسر بنده نخواهد که رجوع یا طلاق دوباره ثبت گردد چه حکمی دارد؟
خیر، طلاق باطل نیست. در صورتیکه طلاق خلعی بوده و زوجه رجوع به بذل نکرده طلاق باطل نشده و رابطه مذکور هر چند خلاف بوده تاثیری در امر طلاق ندارد.
١٧ – نحوه رابطه زن و مرد در عده طلاق
(بیرون کردن زن در ایام عده طلاق از خانه حرام است)
لطفً بفرمایید رابطه بین این زن و شوهر طلاق گرفته و در زمان عده چگونه باید باشد؟ و در صورتی که در یک خانه قرار است این مدت را زندگی کنند چگونه و چه رابطه ای می توانند با هم داشته باشند؟
در صورتیکه عدّه طلاق رجعی باشد بیرون کردن او جایز نیست و مانند دو محرم می توانند با هم زندگی کنند.
١٨ – لمس و نزدیکی در ایام طلاق رجعی
احتراما توضیح بفرمایید:
۱) در طلاق رجعی آیا در ایام عده طلاق رجعی آیا زوجین محرمند یا خیر مثلا میتوانند با هم دست دهند یا رو بوسی کنند؟ و اگر محرمند محرمیت به چه صورت است و اگر محرم نیستند چرا دستور شده است محل سکونت زوجه باید در محل زندگی مشترک قبلیشان باشد در صورتی که حضور دو نامحرم در یک مکان مکروه و مسبب وسوسه شیطان است.
۲) چنانچه بنا به نیاز طرفین و فقط صرف ارضای میل جنسی مبادرت به نزدیکی کنند آیا گناه محسوب میشود؟ آیا با خوانده شدن خطبه دوم طلاق رجعی(در پایان ایام عده) طلاق صحیح میباشد؟
1ـ آنها با هم محرم اند و می توانند دست بدهند و روبوسی کنند ولی اگر به قصد رجوع باشد طلاقشان باطل می شود.
2ـ طلاق گذشته باطل می شود.
١٩ – عده زرتشتی که مسلمان شده
با توجّه به این که مدّت دو سال است که اسلام را پذیرفته ام و مدّت شش ماه است که از شوهر زرتشتى ام جدا شده ام عدّه نگه داشتن این جانبه چگونه خواهد بود؟
چنانچه مدّت دو سال است اسلام را پذیرفته اید از همان زمان قبول اسلام، عدّه شما شروع شده و اگر شوهر شما از این امر با خبر بوده و در مدّت عدّه شما اسلام نیاورده، عدّه شما پایان یافته و از آن شوهر جدا شده اید و نیازى هم به طلاق نیست.
٢٠ – عده زنی که از زنا باردار شده
زنى که از زنا باردار شده با زانى یا غیر او ازدواج مى کند آیا احتیاج به عدّه دارد؟ و اگر شوهرش او را بعد از ازدواج طلاق دهد آیا عدّه دارد؟ و در صورتى که عدّه دارد آیا عدّه او ابعدالاجلین است یا عدّه اقراء؟
زنى که حامل از زناست عدّه ندارد، و جایز است به عقد زانى یا غیر او درآید و اگر او را طلاق داد عدّه او به اقراء یا سه ماه است و وضع حمل معیار نیست و امّا در مورد طهر غیر مواقعه چون این شرط در حامل ساقط است مى تواند او را طلاق دهد، بنابراین اگر عادت ماهانه نمى بیند سه ماه صبر مى کند و ازدواج مى نماید.
٢١ – ابتدای عده وطی به شبهه
ابتداى عدّه وطى به شبهه چه زمانى است مدرک آن چیست؟
مبدأ عده وطی به شبهه از زمان آخرین وطی به شبهه است و دلیل آن عدم ظهور اخبار باب است .
٢٢ – عده طلاق برای زنی که مدتی جدا از شوهر بوده
اگر زنی 6 ماه از شوهرش جدا زندگی کند بعد طلاق بگیرد عده اش چند ماه است؟
عده اش مانند عده سایر زنان است.
٢٣ – عده طلاق زنی که از زنا باردار شده
زوجه اى ـ العیاذ بالله ـ از زنا حامله شده، و طلاق داده شده است. آیا عدّه او وضع حمل است، یا عدّه غیر حامله را دارد؟ حکم مسأله در صورتى که حاملگى از طریق وطى به شبهه باشد چیست؟
در صورتى که مسلّم باشد حمل از زناست، و احتمال الحاق به زوج شرعى نباشد، عدّه اى براى حمل نیست، تنها عدّه طلاق دارد. و وطى به شبهه عدّه دارد، و در صورت حمل عدّه آن وضع حمل است.
٢٤ – عده زنانی که رحم آنها را بر داشته اند
عده زنانی که رحم آنها را برداشته اند(مورد طلاق ) چقدر است؟
زنی که رحم او را برداشته اند باید بنا بر احتیاط واجب عده نگه دارد.

عده عقد موقت

١ – عدّه زنی که در عدّه ازدواج موقت متعه شده
اگر زن و مردی با هم متعه کنند و بعد از نزدیکی مرد بذل مدت نماید یا مدت صیغه تمام گردد و بعد از چند روز و در طول عدّه زن، مرد به متعه خود رجوع نماید و دوباره زن را متعه نماید و در طول مدت صیغه ی جدید، نزدیکی صورت نگیرد و زن سه بار یا بیشتر عادت ماهانه ببیند، اگر مرد مجدداً بذل مدت نماید با توجه به اینکه نزدیکی صورت نگرفته آیا باز هم زن بعد از بذل مدت باید عدّه نگه دارد؟
بعد از اتمام عقد دوم باید عدّه عقد اول را ادامه دهد.
٢ – زنی که در مدت کمتر از 45 روزه دو حیض دیده است
اگر زن در کمتر از 45 روز، 2 بار خون حیض ببیند آیا عده اش تمام شده و یا اینکه حتماً باید 45 روز را صبر کند؟
عده اش تمام شده است.
٣ – چگونگی محاسبه عدّه عقد موقت
زمان عدّه در عقد موقت دو ماه کامل است یا به اندازه اینکه دو ماه عادت ماهیانه شدن؟
زمان عدّه آن، دو دوره عادت ماهیانه است.
٤ – عدّه زنی که به طور قطع ناامید از حمل است
چنانچه استحضار دارید زن یائسه عدّه طلاق ندارد. آیا زنی که از نظر سنی یائسه نیست اما بنابر دلایل جسمی و از نظر پزشکی به طور قطع و یقین مأیوس از حمل است (مانند کسی که رحمش را با عمل جراحی برداشته اند) می توان گفت عدّه طلاق ندارد یا حکم وی مانند دیگر زنان قبل از سن یائسگی می باشد؟
بنابر احتیاط عدّه را رعایت کند.
٥ – عدّه زن یائسه
ازدواج با زن یائسه چه حکمی دارد؟ آیا عدّه باید نگه داشته شود؟
اشکالی ندارد، نیازی به عدّه نیست.
٦ – جلو انداختن حیض با استفاده از قرص در ایام عده
اگر زنی در دوران عده نگه داشتن قرصی مصرف کند که زود حیض شود با این شرایط که حداقل 10روز بین هر حیض فاصله شود وهر حیض حداقل 3روز باشد و دیگر علایم حایض آیا با این شرایط زن پس از دیدن سومین حیض از عده خارج میشود؟
آری، مقدار عدّه در مورد زنانى که عادت مى شوند احتیاط آن است که بقدرى صبر کند که دوبار حیض ببیند و پاک شود هنگامى که حیض سوم را دید عدّه او تمام است و در مورد مصرف قرص درصورتیکه ضرر مهمی نداشته باشد اشکالی ندارد.
٧ – لزوم عده در وطی از دبر
آیا عده مطروحه در موارد مختلف ازدواج(دائم یا موقت) مشروط به حصول نزدیکی متعارف می باشد یا در صورت وطی غیرمتعارف(دبراً) نیز لازم می باشد؟
وطی دبر نیز موجب عدّه است بنابر احتیاط واجب.
٨ – ازدواج موقت زن در عدّه طلاق رجعی
اگر در طلاق رجعی به جای رجوع در عدّه با زن صیغه موقت کند، پس از پایان عدّه در ضمن آن زمان مدت صیغه هم بگذرد آیا مطلقه رجعیه می تواند با مرد دیگری ازدواج کند یا نیاز به عدّه دیگر دارد؟ اگر در زمان صیغه موقت مدخوله نشده باشد چطور؟
باید عدّه عقد موقت را نیز نگه دارد سپس می تواند با مرد دیگری ازدواج کند ولی اگر در زمان عقد موقت دخولی صورت نگرفته عدّه عقد موقت لازم نیست.
٩ – احکام عدّه عقد موقت
سوال اول :زمان نگهداشتن عده در ازدواج موقت چقدر است؟
سوال دوم: آیا بدون نزدیکی کردن باز هم باید زن عده نگهدارد؟
سوال سوم: در صورت منفی بودن پاسخ سوال دوم اگر مردی پس از اتمام زمان صیغه
موقت مجددا با همان زن صیغه بخوانند ولی اینبار نزدیکی نکنند آیا زن باید عده نگهدارد؟
1- عده ازدواج موقت بعد از تمام شدن مدت در صورتی که عادت ماهانه می بیند، به مقدار دو حیض کامل است و اگر عادت نمی بیند چهل و پنج روز تمام است.
2- در این صورت عده ندارد.
3- عده دارد.
١٠ – زنا در عده عقد موقت
زنا در عدّه عقد موقّت چه حکمى دارد؟ آیا موجب حرمت ابدى مى شود؟ فتواى امام(قدس سره) در این مورد چیست؟
زنا در عدّه متعه مسلّماً حرام است، ولى موجب حرمت ابدى آن زن نمى شود بنابراین اجراى صیغه عقد پس از گذشت عدّه اشکال ندارد و فتواى امام(رحمه الله) در تحریرالوسیله و توضیح المسائل نیز همین است.
١٢ – عده زنی که یقین دارد باردار نیست
اگر زنى به عقد موقّت مردى درآید و مطمئن باشد که از آمیزش با او حامله نشده است (مثلا مرد خواجه باشد یا زن رحم خود را خارج کرده باشد) آیا باید پس از پایان مدّت عقد موقّت،عدّه نگهدارد؟
اگر دخول حاصل شده است عدّه لازم است.
١٣ – عده زنی که در ازدواج موقت حامله شده
زنى متعه شده، و مدّت عقد و عدّه وى سپرى شده است، ولى از همان مرد حامله شده، و فرزندى در شکم دارد. آیا همان شخص تا قبل از وضع حمل، مى تواند دوباره او را صیغه نماید؟
شوهر اوّل مى تواند مجدّداً او را متعه کند، ولى شخص دیگرى حقّ ندارد با او ازدواج کند تا وضع حمل کند.
١٤ – عده نگهداشتن زنانی که باردار نمی شوند
یکى از موانع و مشکلات، و شاید مهمترین آنها در راه ترویج و کاربردى نمودن ازدواج موقّت، وجوب عدّه پس از انقضا یا بذل مدّت مى باشد. که عملا استفاده از آن را، در حدّى که بتواند پاسخگوى نیازهاى موجود باشد، غیر ممکن نموده است. بر علماى دین و زعماى امّت اسلامى است که با تحقیق و تدبّر در منابع غنى اسلامى، و به ویژه با تمسّک به فقه پویاى تشیّع، راهکارهاى مناسب و عملى ـ که کاملا منطبق براراده شارع مقدّس باشد ـ در این راستا ارائه نمایند، و با ایفاى نقش بسیار مهمّ خود از ارتکاب بسیارى از گناهان و مفاسد فردى و اجتماعى جلوگیرى نمایند. پیشرفتهاى علمى، خارج کردن رحم را در برخى بیماریها، یا به دلیل انگیزه هاى شخصى ممکن ساخته، و شخص مى تواند پس از این عمل بدون هیچ گونه مشکلى به زندگى آسوده ادامه دهد. اگر رحم زنى را خارج کرده باشند، وى بى شکّ توان باردارى نداشته، و دچار حالت قاعدگى نخواهد شد. سخن در این است که آیا چنین زنى در صورت طلاق، فسخ نکاح، انقضا، یا بذل مدّت در نکاح منقطع، باید عدّه نگهدارد؟
از مجموع ادلّه شرعیّه استفاده مى شود که نگه داشتن عدّه تنها به خاطر احتمال باردارى نیست، و این در واقع یکى از علل آن مى باشد; نه تنها علّت. و یکى از علل آن حفظ حریم زوجیّت است; به همین دلیل اگر شوهر یک سال در مسافرت باشد و زنش را طلاق دهد، همه مى گویند باید عدّه نگه دارد، در حالى که بعد از غیبت یکساله، احتمال انعقاد ولد وجود ندارد. همچنین اگر شوهر در زندان باشد، یا بر اثر بیمارى گرفتار عنن گردد، و یقین پیدا کنیم که شوهر براى همیشه عقیم شده، در تمام این فروض، عدّه بر زن لازم است; در حالى که احتمال انعقاد نطفه وجود ندارد.
١٥ – عده زن مسیحی
آیاعده بر زن مسیحی لازم است؟
آنها باید مطابق مذهب خودشان عمل کنند. و اگر آن زن به عقد موقت مسلمانی درآمده باید عدّه نگه دارد.
١٦ – ازدواج در عدّه بدون دخول
اگر زنی قبل از آنکه عدّه اش تمام شود با مرد دیگری ازدواج موقت نماید در حالی که دخول محقق نشود و لذت های دیگر را از یکدیگر ببرند، آیا در این صورت نیز زنا کرده اند و بر یکدیگر حرام ابدی می شوند؟
این کار حرام و گناه بوده ولی با توجه به اینکه دخول صورت نگرفته به یکدیگر حرام ابد نمی شوند.
١٧ – لزوم عده در وطی از دبر
آیا عده مطروحه در موارد مختلف ازدواج(دائم یا موقت) مشروط به حصول نزدیکی متعارف می باشد یا در صورت وطی غیرمتعارف(دبراً) نیز لازم می باشد؟
وطی دبر نیز موجب عدّه است بنابر احتیاط واجب.
١٨ – عدم آگاهی از حرمت ازدواج در عدّه
آیا می توانم در مورد مسئله شخصی که به احکام عدّه آشنا نبوده و در این دوران ازدواج کرده به شما مرجع عالیقدر رجوع کنم؟
مانعی ندارد ولی اگر صیغه عقد را خودشان خوانده باشند و آمیزش حاصل شده باشد راهی برای ازدواج آنان با هم وجود ندارد.
١٩ – عده زنی که عادت نمی بیند
هرگاه زنى به خاطر شیردادن بچه، عادت ماهانه نبیند، تکلیف او براى طلاق چیست؟
سه ماه بعد از آخرین نزدیکى صبر مى کند و بعد اجراى صیغه طلاق مى شود، سپس عدّه سه ماه نگه مى دارد.
٢٠ – عده زنی که بعد از یک عادت یائسه شده
زن مطلّقه اى پس از طلاق، یک یا دو بار عادت ماهانه دیده و سپس یائسه شده است، آیا باقیمانده عدّه ساقط است؟
اگر یک بار عادت شده است باید دو ماه دیگر عدّه نگهدارد و اگر دو بار عادت شده است باید یک ماه عدّه نگهدارد.
٢١ – عده زنی که در ایام عادتش مدت عقد تمام شده و یا بخشیده شده
زنی در ایام حیض مدت عقد موقتش تمام شده و یا اینکه مرد در ایام عادتش باقیمانده مدتش را بخشیده آیا این عده را می تواند جزو ایام عده حساب کند ؟
پایان یافتن مدت عقد موقت و یا بخشیدن باقیمانده مدت در ایام عادت زن مانعی ندارد ولی این حیض او جزو عده محسوب نمی شود .

عده وفات

١ – جلو انداختن ایام عادت با استفاده از قرص
اگر زنی بخواهد با استفاده از قرص خودش را زودتر عادت ماهیانه کند درست است؟
چنانچه حداقل مدت حیض (یعنی سه روز) و حداقل پاکی بینی دو حیض (یعنی ده روز) رعایت شود مانعی ندارد.
٢ – عدّه زنی که به طور قطع ناامید از حمل است
چنانچه استحضار دارید زن یائسه عدّه طلاق ندارد. آیا زنی که از نظر سنی یائسه نیست اما بنابر دلایل جسمی و از نظر پزشکی به طور قطع و یقین مأیوس از حمل است (مانند کسی که رحمش را با عمل جراحی برداشته اند) می توان گفت عدّه طلاق ندارد یا حکم وی مانند دیگر زنان قبل از سن یائسگی می باشد؟
بنابر احتیاط عدّه را رعایت کند.
٣ – ازدواج در عدّه بدون دخول
اگر زنی قبل از آنکه عدّه اش تمام شود با مرد دیگری ازدواج موقت نماید در حالی که دخول محقق نشود و لذت های دیگر را از یکدیگر ببرند، آیا در این صورت نیز زنا کرده اند و بر یکدیگر حرام ابدی می شوند؟
این کار حرام و گناه بوده ولی با توجه به اینکه دخول صورت نگرفته به یکدیگر حرام ابد نمی شوند.
٤ – لزوم عده در وطی از دبر
آیا عده مطروحه در موارد مختلف ازدواج(دائم یا موقت) مشروط به حصول نزدیکی متعارف می باشد یا در صورت وطی غیرمتعارف(دبراً) نیز لازم می باشد؟
وطی دبر نیز موجب عدّه است بنابر احتیاط واجب.
٥ – عدم آگاهی از حرمت ازدواج در عدّه
آیا می توانم در مورد مسئله شخصی که به احکام عدّه آشنا نبوده و در این دوران ازدواج کرده به شما مرجع عالیقدر رجوع کنم؟
مانعی ندارد ولی اگر صیغه عقد را خودشان خوانده باشند و آمیزش حاصل شده باشد راهی برای ازدواج آنان با هم وجود ندارد.
٦ – عده زنی که عادت نمی بیند
هرگاه زنى به خاطر شیردادن بچه، عادت ماهانه نبیند، تکلیف او براى طلاق چیست؟
سه ماه بعد از آخرین نزدیکى صبر مى کند و بعد اجراى صیغه طلاق مى شود، سپس عدّه سه ماه نگه مى دارد.
٧ – عده زنی که بعد از یک عادت یائسه شده
زن مطلّقه اى پس از طلاق، یک یا دو بار عادت ماهانه دیده و سپس یائسه شده است، آیا باقیمانده عدّه ساقط است؟
اگر یک بار عادت شده است باید دو ماه دیگر عدّه نگهدارد و اگر دو بار عادت شده است باید یک ماه عدّه نگهدارد.
٨ – زمان شروع عده وفات
حدود 15 سال پیش از شوهر اوّلم طلاق گرفتم، و پس از حدود یک سال با مرد دیگرى مجدّداً ازدواج کردم. پنج ماه پس از ازدواج دوّم، شوهر سابقم فوت نمود. اکنون بعد از گذشت حدود 14 سال متوجّه شدم که طلاق اوّلم باطل بوده، و به همین دلیل از شوهر دوّمم جدا شدم. آیا بنده، که یائسه نیز مى باشم، باید بعد از 14 سال براى شوهر اوّلم عدّه وفات نگه دارم؟
هرگاه تازه از فوت او آگاه شده باشید باید عدّه نگه دارید، ولى اگر قبلا از فوت او با خبر شده اید، و مدّت چهار ماه و ده روز گذشته باشد، عدّه منقضى شده است.
٩ – عهد به عدم ازدواج بعد از فوت همسر
زنى که شوهرش مرده و خودش هم جوان است (مثلا 30 ساله است) به خاطر فوت شوهرش بیشتر از متعارف ترک زینت مى کند، حتّى نظافت هم به اندازه عرف نمى کند و ازدواج را نیز ترک کرده است و اگر کسى براى خواستگارى بیاید مى گوید: من با شوهرم عهد کرده ام دیگر ازدواج نکنم و بین ما شرط شده که هر کس جلوتر مُرد، دیگرى ازدواج نکند، آیا این کار درست است و شرط آنها واجب العمل است؟
حداد به معناى ترک زینت در ایّام عدّه وفات لازم است، ولى ترک زینت، به معناى ترک نظافت نیست و شرط مزبور اعتبارى ندارد و سزاوار است آن زن بعد از گذشتن عدّه ازدواج کند.
١٠ – استفاده از گردنبند در زمان عده وفات
اگر خانمی در عده شوهر قرار گیرد و از قبل از مرگ شوهر گردنبندی به طور معمول به گردن داشته باشد آیا بعد از مرگ همسر می بایست که گردنبند رو باز کند یا خیر؟
احتیاط آن است که آن را باز کند.
١٢ – زنی که در عدّه وفات با مرد دیگری ازدواج کرده
زنی در عده وفات بوده و از روی ندانستن مسئله ازدواج کرده است. حال پس از سه سال متوجه مسئله شده درحالیکه از این ازدواج فرزندی هم دارد. وظیفه ی ایشان چیست؟
اگر صیغه عقد را خودشان خوانده اند به یکدیگر حرام ابد هستند و باید از هم جدا شوند و اگر خودشان نخوانده اند باید از نو صیغه عقد را بخوانند و اشکالی ندارد.
١٣ – عقد در عده وفات
چنانچه زنى را در عدّه وفات عقد نمایند و بعد از حدود پانزده روز که عدّه تمام شده، عروسى نمایند و زفاف به عمل آید یعنى عقد در عدّه و دخول در خارج عدّه بوده و زوجین هم جاهل به مسأله و حرمت ازدواج در عدّه بوده اند، لطفاً بفرمایید: آیا حرمت ابدى براى آنها ثابت شده یا فقط عقد باطل است؟ و آیا عدّه وفات را براى همسر اوّل باید تمام کند یا خیر؟ و به فرض این که عقد باطل شده و بخواهند عقد جدید بخوانند آیا باید براى همسر دوّم عدّه نگهدارد؟
عقد ازدواج باطل است ولى حرمت ابدى نمى آورد و عدّه نسبت به وطى به شبهه در مورد شوهر دوّم باید تمام شود و بعد مى تواند با شخص دیگرى ازدواج کند ولى ازدواج او با همسر دوّم نیاز به عدّه وطى به شبهه ندارد.
١٤ – اصلاح صورت برای زنی که در ایام عده وفات است
آیا اصلاح صورت جزء زینتهای ممنوع زن در زمان عده همسر فوت شده اش است؟
احتیاط واجب آن است که از اصلاح صورت بپرهیزید
١٥ – فوت کردن زوج پیش از اتمام عده طلاق
مردى زوجه اش را طلاق مى دهد، و پیش از تمام شدن مدّت عدّه فوت مى کند. آیا زوجه باید عدّه وفات نگه دارد، یا همان عدّه طلاق را تمام کند؟ آیا در این مسأله فرقى میان طلاق رجعى و بائن، یا طلاق حامله و غیر حامله وجود دارد؟
اگر عدّه رجعى بوده، نگه داشتن عدّه وفات لازم است. ولى در عدّه بائن، تکمیل همان عدّه کافى است.

عده وطی به شبهه

١ – عده وطی به شبهه در ایام عده طلاق
لطفاً به دو سؤال زیر پیرامون عدّه پاسخ فرمایید:
الف) خانمى در عدّه طلاق یا وفات بوده، که با او وطى به شبهه مى شود. آیا لازم است دو عدّه نگه دارد، یا تکمیل همان عدّه اوّل کافى است؟ و اگر دو عدّه لازم باشد، عدّه دوّم (وطى به شبهه) از چه زمانى آغاز مى شود؟
ب) در فرض فوق، اگر از زوج اوّل، یا از واطى به شبهه حامله شود، آیا عدّه حمل مقدّم بر عدّه دیگرى است؟
الف) احتیاط واجب آن است که دو عدّه نگه دارد. و عدّه دوّم پس از انقضاى عدّه اوّل شروع مى شود.
ب) عدّه حمل مقدّم است، و بعد عدّه دوّم را آغاز مى کند.
٢ – زمان آغاز عدّه در وطی به شبهه
در وطی به شبهه که لازم است عدّه طلاق نگه دارند، آیا آغاز عدّه از وطی به شبهه محسوب می شود یا از علم به موضوع؟
عدّه از زمان آخرین وطی به شبهه است .